خلیج فارس-Persian Gulf

خلیج فارس آبراهی است که از آغاز مربوط به ایران بزرگ بوده و هست. و در آن شکی وجود ندارد. واین را همه بخصوص اعراب مسلمان حاشیه جنوبی خلیج فارس(شیخ نشینها) بخوبی میدانند. زیرا خود روزی جزئی از ایران بزرگ بوده اند.

بحثی که اخیرا صهیونیسم جهانی به رهبری آمریکا در نقشه های گوگل. دستکاری کرده و نام آن را به اصطلاح خود تغییر داده. و در دل اعراب قند آب شده. اینها صورت مسئله عوض کردن است.! اما چه اسم خلیج همیشه فارس - پرسین گلف- یا خلیج فارس اسلامی- باشد فرقی نمی کند.

مهم این است که ما مسلمانان چطور بازیچه دست استکبار جهانی. به رهبری امریکا و اسرائیل میشویم. و به این دستور قران کریم. که میگوید :یهود و نصارا دوست شما نیستند.  و در چند دهه اخیر شاهد هتک حرمت به قران و پیامبر (ص) و اهل بیتش و تمسخر حجاب مسلمین و اخراج از شغل و مدارس  .توسط دولتهای مشرک غربی بوده ایم .!  و دائم در حال توطئه و نفاق بین شما هستند را نه اعراب و نه ایران اسلامی. به آن توجه نمی کنند . و خود را ملعبه دست غرب و دشمنان اسلام .قرار داده و بازی میخورند. وظیفه مسلمین در این شرایط. شناساندن اسلام و سنت محمد(ص) .این دین رحمت به مردم جهان  است.تا توطئه های عده ای جاهل خنثی گردد. و از طرفی به دنبال تصویب قانونی در سازمان ملل متحد و سازمان کشور های اسلامی باشند . که هیچکس حق  توهین و تمسخر به دیگری را نداشته باشد . چه رسد که به پیامبران و کتابهایشان.  و مجازاتی در نظر بگیرند.و طیق قانون اسلام و عرف بین الملل سفارتخانه ها  از مصونیت سیاسی و دینی بر خوردار هستند و نباید به سفرا صدمه وارد شود. و دشمنان همین خشونت را مخواهند . که بگویند" ای مردم ببینید مسلمین وقتی به خود رحم نمی کنند. چطور انتظار دارید به  سفرای ما حمله نکنند؟ و ما را خشن و وحشی قلمداد کنند.! مردم مسلمان باید اعتراضات خود را بشکل تظاهرات آرام به گوش جهانیان برسانند. نه اینکه بصورت حمله انتحاری. دین اسلام را خشن و تروریست معرفی کنند. واقعیت این است که مردم مسلمان ایران از ضلع شمالی خلیج فارس استفاده میکنند .و دوستان عرب زبان و مسلمان ما در حاشیه جنوبی خلیج فارس. در کمال حسن هم جواری. از این پدیده خدا دادی استفاده میکنند.و مشکلی با هم ندارند.

اکنون غرب از آنجا میسوزد که این منطقه نفت و گاز خیز در دست مسلمانان است. و قدرتی برای مسلمانان . و آنها کنترل چندانی روی این منابع عظیم ندارند. زیرا بار ها گفته اند. منافع  ما در خلیج فارس.!! آخر کسی نیست بگوید.ای استعمار گران. از آن طرف دنیا. آمده اید و چشم طمع به اموال مسلم ما در خلیج فارس دارید.!!

لذا دائم در حال توطئه علیه مسلمین و اتحاد آنان هستند. مانند همین حالا که قضیه بهار عربی را به اختلافات شیعه و سنی بدل کرده اند. و مسلمین نیز نا آگاهانه به آن دامن میزنند.!!

پیشنهاد میگردد .مسلمین هر چه سریعتر اختلافات ساخته و پرداخته دست مخالفان اسلام را دور ریخته و و برای وحدت بنا به دستور اسلام به قران کریم که محور و ریسمان الهی محکم بین کلیه فرق اسلامی است چنگ بزنند. و از خرافات و روایات و اتفاقات تاریخی ناگوار بعد از حضرت محمد(ص) فاصله بگیرند.و اصلاحات حکومتی را مطابق توصیه های اسلام مبنی بر شورا انجام دهند. و بهانه دخالت در کشورشان را به غربی ها ندهند و قران و سنت رسول الله را  چراغ راه خود گیرند. تا به وحدت واقعی دست یابند.انشا ال....

خلیج فارس، خلیج فارس است "نیم نگاهی به جغرافیای تاریخی خلیج فارس" از نخستین روز آفرینش دنیا، تا تکوین و پیدایش خشکی‌ها و دریاها، تا اینک انسان، بر خلیج ‌فارس عمر جهان وزیده است، از بدو تردد فنیقی‌ها تا تحرک هخامنشیان و تحریک یونانیان و حرکت اسکندر و ماموریت نثار خوس - نثار کوس - و از اولین جرقه‌های فتوحات مسلمانان در شهرهای ساحلی و جزایر خلیج ‌فارس، تا حضور نحس پرتغالیها و هلندیها، و به دنبال آنها کمپانی هند شرقی و انگلیسی‌ها، آنهم با ادعای فریبنده صدور تمدن، و استقرار نظم و لغو برده‌داری اما به طمع ادویه و ابریشم و مروارید و غارت گنجینه‌های شگفت‌ناک سرزمین افسانه‌ای هندوستان، ….. و در این صد سال اخیر هم کشف مصیبت بزرگی به نام نفت و امتیاز استخراج و ... در کنار حذف تدریجی انگلیسی‌ها از صحنه رقابت‌های تراز اول سیاست و اقتصاد جهانی، و ماجرای جنگ جهانی و تولد غول بی‌شاخ و دمی به نام آمریکا و رشد سرطان صهیونیزم و تلاش مستمر و هدفمند به منظور مهار خطر مسلمانان و سلطه بر منابع انرژی جهان - که بی‌گفتگو نیمی از آن در همین دور و بر خلیج‌فارس خوابیده است، و لشگرکشی حیرت‌انگیز و بی‌سابقه تفنگداران دریایی آمریکا به بهانه و دلیل برای توجیه شورای امنیت سازمان ملل و تداوم حضور سلطه‌جویانه ناوهای غول‌پیکر و مانورهای پی در پی و چنگ و دندان نشان دادن به مردم سلحشور ایران، و بالاخره تحمیق عراقیها و به راه انداختن آتش بازی جنگ نفت و اشغال کویت و...، و این همه رفت و آمد، و گفت و شنود در شهرک‌های شیخ ‌نشین و به ظاهر مستقل حوزه خلیج فارس و گاه‌گداری هم علم کردن پیراهن دریده‌ای به نام "‌خلیج عربی !!" و "‌شط‌العرب" و ادعای کذایی حاکمیت بر بعضی جزایر ایرانی خلیج‌فارس و... و دهها و صدها مقوله دیگر همه و همه بیانگر حساسیت و اهمیت کم‌نظیر خلیج فارس به عنوان گلوگاه آبی شرق و غرب، است و بی‌تردید بودن یا نبودن نفت و گاز - اگر چه ممکن است در بخشی از کنش‌های سیاسی و اقتصادی مختصر نوسانی ایجاد کند؛ اما در هر صورت اهمیت سوق‌الجیشی - و ژئوپلتیک - خلیج فارس کماکان با همان حدت و قوت باقی و محفوظ است. و چه دلیلی بهتر از اینکه پیش از پیدایش نفت هم جهانخواران چهار چنگولی به گردن خلیج فارس چسبیده بودند. خلیج فارس - به عنوان شعبه‌ای بزرگ از اقیانوس هند - که بر سر راه کلیه خطوط دریایی در مشرق عدن واقع شده است و در مقام محل و معبر مبادله کالا و تجارت میان شرق و غرب، نه تنها از زمان‌های دور صحنه رقابت و کشمکش‌های ملل ذینفع و متجاوزان و استعمارگران بوده است،‌ بلکه همیشه و بیش از هر دریای دیگری مورد توجه علمای معرفه‌الارض و باستان‌شناسان و مورخان و جغرافیا‌نویسان - و مشترکا سیاستمداران و سلحشوران - قرار داشته است. شاید این جستار باز نمود کیفیت پیدایش خلیج فارس را برنتابد، اما همینقدر توان گفت که در روزگاران بسیار دوری که «‌تمام سرزمین مقدس ایران و عراق و عربستان را اقیانوس گسترده‌ای فراگرفته بود، یک فشار تحت‌الارضی در عصر هیوسن طبقات زمین را بالا آورده و فلات را فرو برده و خلیج فارس را ایجاد نموده است.»1 علی‌رغم اینکه نخستین جغرافی‌نویسان مسلمان - سده سوم تا ششم هجری قمری - بالطبع در افق علمی بسیار محدودی حرکت می‌کردند و از یافته‌های آزمایشگاهی و فسیل‌شناسی در تبیین نظریه‌های زمین‌شناسی خود بی‌بهره بودند، اما با این همه نظریه‌ی دانشمند بزرگ ابوریحان بیرونی درباره‌ی «چگونگی پیدایش خشکی‌ها و دریاها، و به عبارتی بیرون آمدن خشکی‌ها از دریاها و یافته‌های فسیل‌شناسی» به اصول دانش پیشرفته زمین‌شناسی و مبانی علمی جغرافیا بسیار نزدیک است. بیرونی گوید: «با گذشت زمان دریا به خشکی و خشکی به دریا تبدیل می‌شود و اگر این کار پیش از بودن مردمان در جهان بوده باشد دانسته نیست و اگر پس از آن بوده باشد گزارشی از آن بر جای نمانده است... این بیابان عربستان که می‌بینیم نخست دریا بوده و سپس پر شده است و نشانه‌های آن هنگام کندن چاهها و حوضها آشکار می‌شود، چه در آن چینه‌هایی از خاک و ریگ و قلوه‌سنگ دیده می‌شود و نیز پاره‌های سفال وشیشه و استخوان به دست می‌آید که ممکن نیست کسی آن‌را به عمد در زیر خاک پنهان کرده باشد. همچنین سنگ‌هایی بیرون می‌آید که چون آنها را بشکند، صدفها و حلزونها و چیزهایی که گوش ماهی نامیده می‌شود به نظر می‌رسد... و اینگونه چیزها در باب‌الابواب بر کناره دریای خزر نیز هست. و البته برای تبدیل دریا به خشکی وقت معین و تاریخی به یاد کسی نیست.»2 اوضاع و احوال خلیج فارس در ادوار پیش از میلاد به درستی دانسته نیست و مدرک مدون و قاطعی که منشاء قضاوتی دقیق قرار گیرد به دست نیست. اینکه آیا در آن دوران فنیقی‌ها در مناطق مسکونی خلیج فارس مستقر بوده‌اند یا نه؛ پاسخ محکمه‌پسندی ندارد. ولی قدر مسلم اینکه از چهار هزار سال ق.م تجارت دریایی میان اقوام ساکن این منطقه جریان داشته است. بابلی‌ها که به اعتبار گفته تورات (- کتاب یوشع از اسفار توراه ـ) نیروی دریایی عظیمی داشته‌اند، همیشه به خلیج فارس توجهی خاص نشان می‌دادند. اکثر مورخان یونانی - از جمله هرودوت - معتقدند که بابلیها وسایل مورد نیاز خود را که از عربستان و هندوستان تهیه می‌کردند، از طریق خلیج‌فارس حمل می‌نمودند. به لحاظ موقعیت سوق‌الجیشی نیز بابل در حوالی خلیج فارس در کنار دجله و فرات قرار گرفته بود و سه دریای فارس و هند و اسود را به هم مرتبط می‌ساخت. با وجود اینها پیش از همه احتمالا پای فینقیان به خلیج فارس باز شده است که در مرکز عالم متمدن عهود باستان می‌زیستند و در کشتی‌های خود از بیبلوس3 و صور و صیدا رموز دریانوردی و همچنین آداب خط و کتابت را به نقاطی از عالم بردند که یکی دو هزار سال بعد قلمرو گسترده مسیحیتت و اسلام گشت. حتی بنابر آنچه هرودوت می‌نویسد: «فارسیان دانشمند مدعی هستند که وقتی فنیقی‌ها از دریای اریتره (سرخ) به سواحل مدیترانه شرقی مهاجرت کردند و در سرزمینی که امروز در آن می‌زیند ساکن شدند بی‌درنگ به بحر پیمایی‌های طویل دست زدند.»4 می‌توان احتمال داد که فنیقی‌ها شرقی‌تر از آن بوده‌اند که تا کنون پنداشته‌ایم. «بسیاری از مؤلفان پنداشته‌اند که بحرین وطن اصلی فنیقی‌های دریانورد بازرگان مدیترانه‌ای بوده است که به مثابه ارابه تمدنهای باستانی بودند. این پندار مبتنی است بر شباهت عجیب گورهای بی‌شماری که در بزرگترین جزیره بحرین دیده می‌شود با مقابر فنیقیان. باستانشناسان متعدد سالهاست که در این باره مشغول مطالعه‌اند؛ ولی هنوز تعبیر واحد و قاطعی از آنها دیده نشده است. اما به هر جهت آنچه مسلم می‌نماید، این است که فنیقیان پیش از استقرار در سواحل مدیترانه در خلیج‌فارس مستعمراتی داشته‌اند5. چنین قومی دست کم ضمن راه‌های تجارتی خود آشناییهایی با خلیج‌فارس داشته است. به‌خصوص اگر در نظر داشته باشیم که بزرگترین لشگرکشی‌های سرداران بزرگ تاریخ در آن زمان به استعانت دریانوردان فنیقی امکان می‌پذیرفته است، لشگرکشی اسکندر به این سوی جهان فصل تازه‌ای است. اسکندر در بازگشت از فتح هند به یک دسته از سربازان خود به سرکردگی نثارخوس ماموریت داد که در مصب رود سند به کشتی بنشینند و به کمک دریانوردان قبرسی و فنیقی و مصری همراه خویش در ساحل عمان و خلیج (- فارس -) تا آنجا که می‌تواند پیش براند.»6 نثارخوس که دوست زمان کودکی اسکندر بود در حدود سالهای 325 ق.م سفر اکتشافی خود را آغاز کرد و طول خلیج فارس از سند تا فرات را پیمود. این دریانوردی اکتشافی بسیار مهم، 146 روز ادامه داشته و نثارخوس در 24 فوریه 325 ق.م در حاشیه رودخانه اهواز (کارون؟) لنگر انداخته و به سپاه اسکندر پیوسته است. به عقیده‌ی استرابون - که به تفصیل از حرکت نثارخوس صحبت کرده - مهمترین دستاورد این سفر نظامی - اکتشافی؛ اتصال اروپا به مناطق دور دست شرق و بویژه هندوستان و چین بوده است.7 در اینکه میان هندوستان و نواحی مسکونی خلیج فارس - جزایر و شهرهای ساحلی - و حوزه‌ی ارند رود، از روزگاران دور ارتباط برقرار بوده است، شکی نیست. در سال 3-1922 م، مسترماکی MR . E . MACKY در جریان حفاریهای جزیره‌ی کیش، مهر منقوشی یافت که از هر حیث، با مهرهایی که توسط سرجان مارشال sir . Marshal در شمال هندوستان ‌کشف شده، مشابه است. از این مانستگی قابل تامل دانسته می‌آید که نه فقط رابطه منظمی بین دو مکان مزبور وجود داشته، بلکه تمدن مشترکی نیز در این دو جا جاری و حاکم بوده است، ‌که چندین هزار سال، بر ادراری که ما از آن مطلعیم، اقدام است... به نظر دکتر تئودوریئت ، Dr T Bent ملاحان و بحر پیمایان جسوری که در آن روزگاران در توسعه تجارت می‌کوشید‌ه‌اند از نژاد فنیقی بوده‌اند. اما برای اثبات این ادعا دلیل مستندی به دست نیست. هرودوت گوید: «فنیقی‌ها مدعی‌اند که از نواحی خلیج‌فارس آمده‌اند ولی مدرکی برای اثبات مدعای فوق موجود نیست... با این همه هم هرودوت و هم استرابون تاکید می‌کنند که در این نواحی مراکز مهم تجارتی وجود داشته است و فنیقی‌ها در سواحل خلیج‌فارس آمد و شد داشته‌اند.8 "فتوحات اسلامی در جزایر خلیج فارس" با وجود جایگاه مهم جغرافیایی و جزایر آن، نزدیکی به شبه جزیره عربستان (پایگاه و خاستگاه اولیه اسلام)، و سرعت گسترش اسلام و دامنه وسیع فتوحات، چنین به نظر می‌رسد که مسلمانان، نیرو و برنامه‌ریزی‌ خیلی جدی و دقیقی به منظور فتح شهرهای ساحلی و جزایر خلیج فارس خرج نکرده‌اند و فی‌الواقع هدف اصلی و نوک تیز پیکان یورش مسلمانان متوجه مناطق مرکزی، غربی و به ویژه صفحات شمالی ایران - علی‌الخصوص شمال قزوین - بوده است. آنجا که جنگاوران کوهستانهای دیلم در برابر تهاجم مسلمانان بشدت مقاومت می‌کردند….. اما اینطور هم نیست که سپاه فاتحان از کنار کرانه‌ها و کناره‌ها جزایر خلیج فارس بسادگی گذشته باشند. بلاذری در بخش [فتح] « حوزه‌های فارس و کرمان» از تسخیر جزیره ابر کاروان (قشم) و توج - در زمان خلیفه دوم - سخن گفته است: «گویند زمانی که علاءخضرمی از جانب عمربن‌خطاب ولایت بحرین را داشت، هرثمه بن عرقچه باروقی از قوم ارد را بفرستاد و او جزیره‌ای را در فروسوی فارس فتح کرد سپس عمر به علاء نامه نوشت و فرمان داد که هرثمه را به یاری عتبه بن فرقد سلمی فرستند و علاء چنان کرد که وی فرموده بود، پس از آن عمر، عثمان بن ابی العاص ثقفی را ولایت بحرین و عمان داد. عثمان در آن دیار به هر سوی بتاخت و اهل آنجای را به اطاعت خویش در آورد. سپس برادر خود حکم بن ابی العاص را با سپاهی عظیم از قومهای عبدالقیس و ازد و تمیم و بنوناجیه و دیگر قبایل از راه دریا به سوی فارس فرستاد. حکم جزیره ابرکاوان را فتح کرد، بعد به سوی توج تاخت.»9 این فتوحات در سال 19 هـ به وقوع پیوسته است. "جزیره ابرکاوان کجاست؟" ابوالقاسم محمد بن حوقل بغدادی، سیاح و جغرافیدان عرب، که به سال 367 هجری قمری کتاب ارزشمند صوره‌الارض را نوشته است در توضیح موقعیت خلیج فارس ( - که متعاقبا از آن یاد خواهیم نمود - ) از سه جزیره خارک؛ لافت و اورال نام برده و در هر مورد شرحی و وصفی ارایه داده است. ابن حوقل جزایر فوق را مسکونی و دارای آب شیرین و حیوانات شیرده دانسته است. این جزیره ابرکاران که بلاذری از فتح آن به دست حکم ابن‌ ابی العاص سخن گفته همان جزیره لافت مورد اشاره و نظر این حوقل است که اینک به قشم (کشم)، شهرت یافته است و سندش هم این قول یاقوت ذیل لافت است که گوید: «همان جزیره کاوان است و من در دریای فارس سفر کردم و نامی از جزیره لافت نشنیدم»11 در کتاب مجهول‌المؤلف حدودالعالم من المشرق الی المغرب، که تقریبا سه قرن پیش از معجم‌البلدان یاقوت و در حدود سال 372 هـ (یعنی همزمان با تالیف سفرنامه ابن حوقل) تحریر شده، ضمن ضبط اسامی مشهور عالم از جزیره لافت نیز سخن رفته است: «دهم جزیره لافت است و اندر وی شهری خرم است مر او را لافت خوانند و اندرو کشت و بذرست و نعمت بسیار و آبهاء خوش و از همه جهان به بازرگانی به آنجا روند و این جزیره برابر پارس است.»12 گی. لسترنج نام «طویله» را هم بر این اسامی افزوده است، ‌وی گوید: «جزیره بزرگی که در قسمت تنگ خلیج فارس واقع است و امروز کشم نامیده می‌شود و آن را جزیره «طویله» هم می‌گفتند، ظاهرا باید همان جزیره‌ای باشد که در کتب ما در قرون وسطی به اسامی مختلف جزیره بنی (ابن) کوان ابرکافان و ابرکان ذکر شده است و شاید این اختلاف تسمیه ناشی از اختلاف نسخ باشد و یاقوت گوید جزیره مزبور به نام لافت نیز معروف بوده است.»13 لسترنج، شهر «توج» یا «توز» را مکانی ناپیدا دانسته است که احتمالا در آغاز قرن ششم ویران شده است. «توج شهری تجارتی بود، پارچه‌های کتانی آنجا که به رنگهای مختلف تهیه می‌گردد و گلابتون دوزی می‌شد معروف بود. رودخانه شاپور که از نزدیک شهر می‌گذشت، غالبا رودخانه توج نامیده می‌شد و عضدالدوله دیلمی طایفه‌ای از اعراب را از شام کوچانیده در آنجا مقام داده بود. توج در آغاز قرن ششم هجری ویران گردید و تا کنون محل آن پیدا نشده ولی گویند آن شهر در ساحل رودخانه شاپور یا نزدیک آن در زمینی پست به فاصله دوازده فرسخی جنابه و در ساحل دریا چهار فرسخی معبری که از دریز آغاز می‌گردید واقع بوده است. توج از نقاط مشهور دوره فتوحات اسلام است و تاریخ بنای مسجد آن به همان دوره می‌رسیده است ولی در زمان حمدالله مستوفی با خاک یکسان بوده است.»14 "خلیج فارس در یک نگاه": بررسی و بازنمود اوضاع و احوال اجتماعی، سیاسی و اقتصادی خلیج فارس و جزایر آن، پس از اسلام تا برهه تجاوز پرتغالیها - و تشریح وضعیت آن از عصر صفویه تا امروز - به عنوان دو مقوله ممتاز؛ - از حوصله و رسالت این جستار بیرون است، و ما قلمرو سخن خود را به تبیین جایگاه دریای فارس در متون مطمئن و کهن جغرافیایی اسلامی، محدود می‌نماییم و سمت و سوی بحث را در جهت اثبات حقانیت نام و عنوان خلیج فارس (در مقابل ادعای مطرود و مردود هنیازی و همسانی خلیج فارس و خلیج عربی) - و حق قطعی و مسلم حاکمیت ایران بر این دریا و جزایر ایرانی آن امتداد می‌دهیم. به تحقیق تمام متون قدیمی جغرافی جهان از نقشه‌های هکاتایوس و بطلمیوس، تا آثار جغرافیادانان و جهانگردان مسیحی و مسلمان - شعبه‌ای بزرگ از اقیانوس هند را که از جنوب به موازات بحر احمر، تا قلب دنیای قدیم پیش رفته است خلیج یا دریای فارس خوانده‌اند. "الف - موقعیت": «خلیج فارس مانند دالانی است که بین 24 دقیقه 30 درجه عرض شمالی و 48 دقیقه 50 درجه طول شرقی - واقع شده، حدود آن از شمال و شمال خاوری،‌ سواحل ایران، از خاور خلیج عمان، از جنوب و باختر شبه جزیره عربستان می‌باشد. رودخانه‌های دجله و فرات، کارون و کرخه، که از جبال ارمنستان، و ترکیه سرچشمه گرفته‌اند، به انضمام رودخانه‌های جراحی، هندیان و رودهای کوچک دیگر به این دریا می‌ریزند. گودی خلیج نسبت به موقعیت آن فرق می‌کند. این عمق در دهانه خلیج 70 تا 90 متر است و هر قدر به طرف بالای خلیج رود کمتر شود، و به مسافت 90 کیلومتری تا دهانه شط به 30 متر است و هر قدر به طرف بالای خلیج رود کمتر شود، و به مسافت 90 کیلومتری تا دهانه شط به 30 متر رسد. در صیدگاه‌های مروارید، عمق خلیج کمتر از 36 متر است. برای خالی نبودن عریضه، این را هم اضافه کنیم که مساحت خلیج‌فارس 97000 میل مربع است و طول آن از سواحل عمان تا راس دریا در حدود 50 میل و عرض آن کم و بیش بین 180 تا 29 میل (تنگه هرمز) می‌باشد. "ب - نام خلیج فارس، همیشه تاریخ فارس بوده است"! از سده‌های هفتم و هشتم ق.م تا دوران زایش و بالش دانش جغرافیا، همه اکابر و اعاظم علم صوره‌الارض، از جمله آنا کسی ماندر، هکاتوس، هرودوت، اراتوستن، هیبارک، پومپونی مله، کراتس مالوس، استرابون، بطلیموس، ماکروپیوس، ایزیدورسویلی، و محمدبن موسی الخوارزمی، ابوزید بلخی، ابن سرابیون، ابن رسته، ابن فقیه، ابن فضلان، ابن خردادبه، مسعودی، اصطخری، ابن حوقل، مقدسی، ناصرخسرو، ادریسی، جیحانی، فرازی، بیرونی، ابن جبیر، یاقوت، قزوینی، مستوفی، ابن بطوطه، حافظ ابرو، شرف‌الدین علی یزدی، ابوالغازی و ... و گروهی دیگر، دریای جنوبی ایران را تحت عناوین و اسامی، خلیج فارس، خلیج پارس، دریای فارس، بحرالفارس، بحر فارس، سینوس پریسکوس ( sinus persicus )، ماره پرسیکوس ( marc persicus )، گلف پرسیک ( Golf persikue )، پرژن گلف ( گلف) (persian gulf )، پرزشیر گلف ( persischer gulf )، یاد کرده‌اند. نگفته نگذریم که در همین منابع نیز گاهی به خلیج عرب؛ خلیج بصره، بر می‌خوریم که به عنوان حقیقتی جغرافیایی تداعی‌گر بحر احمر، خلیج قلمزم یا دریای سرخ است. این دریا به اعتبار مجاورت و قرابت با شبه جزیره عربستان، به خلیج‌عربی شهرت یافته و در جغرافیای نوین نیز گاهی به همین نام یاد و خوانده می‌شود. پرسیس ( persis ) یا پرسیکوس ( persicus ) که در جغرافیای غربی به دریای فارس گفته شده و در گسترده‌ای کلی‌تر کشور ایران را هم فرا گرفته است، به نظر لسترنج از اشتباه یونانیان ناشی شده است: «ایالت فارس موطن پادشاهن هخامنشی و مرکز دولت آنهاست. یونانیان این ایالت را بنام پرسیس ( persis ) می‌شناختند و این کلمه را که فقط اسم آن ایالت بود اشتباها بر تمام ایران اطلاق می‌کردند و این اشتباه یونانیان تا کنون در تمام اروپا و شایع است و ما اروپاییان تمام مملکت ایران را به نام persia که مشتق از همان persis است می‌خوانیم، در صورتی که ایرانیان مملکت خود را ایران می‌نامند و فارس که همان پرسپولیس که همان پرسیس قدیم باشد فقط یکی از ایالت‌های جنوبی ایران است.»15 در اوستا از خلیج فارس به «دریای فراخ کرت» نام رفته است. اگرچه این دریای فراخ کرت که به کرات در دفاتر مختلف اوستا - بویژه پشت‌ها، و ندیداد؛ - یاد شده است، مشخصات دریای خزر را تداعی می‌کند، اما در یک مورد به نظر می‌رسد که مارد از « فراخ کرت» به سبب رویکرد دریای هند همان «دریای فارس» باشد: «ای سپیتمان زرتشت، از آن پس تشتر شکوهمند دیگر باره از دریای «فراخ کرت» فراز آید و «ستویس» فرهمند نیز در پس وی برآید، آنگاه مه از آن سوی هند از کوهی که در میانه دریای فراخ کرت جای دارد برخیزد.»16 نگارنده و گزارش‌گر اوستا در ذیل این مورد خاص می‌نویسد: «از این عبارت بر می‌آید که فراخ کرت دریای جنوبی ایران، یعنی خلیج فارس و دریای عمان است. اما در جاهای دیگر اوستا چنین می‌نماید که دریای مازندران است.» "ج - چند نقشه قدیمی": از این موضوع که نخستین نقشه کره‌ی زمین به چه صورت و توسط چه کسی منتشر شده است، اطلاع دقیقی نداریم. در کتاب خطی جام‌جم، که توسط فرهاد میرزا نایب‌السلطنه به سال 1272 ه. ق رونویسی شده است، و منبع و مرجعش دانسته نیست، آمده: «یونانیان اختراع نقشه را به آتاکسی ‌مندر نسبت می‌دهند که او نقشه دنیای عتیق را پانصد و پنجاه سال ق. م کشیده، منتشر ساخت، و از یونانیان عربها رومیان اخذ کردند و لیکن ظن غالب آن است که از یونانیان به ایرانیان رسیده و از ایرانیان در میان اتراک و تاتارهای غربی منتشر شده است….. ولی مسلما نسختین اصلاح و ترتیبی که در نقشه‌ها بعد از آتاکسی ‌مندر اتفاق افتاده است، به استصواب بطلیموس بوده است….»17. اما واقعیت جز این است چرا که در میانرودان نقشه‌های محلی و جهانی که بر روی لوحه‌های گلین حک شده و تاریخ آنها به سده ششم پیش از میلاد می‌رسد به دست آمده است. سومریان و بابلیان که پس از آنها برآمدند چنین می‌پنداشتند که زمین همچون قرصی بر روی اقیانوس بیکران شناور است. در نقشه جهان‌نمایی که از دوران شکوفایی تمدن بابل به دست آمده است زمین به صورت دایره‌ای که اطرافش را آبهای خلیج فارس فراگرفته نقش گردیده است. طراحان این نقشه همانند دیگر جهان‌نگاران سرزمین خویش را در مرکز نقشه قرار داده‌اند و اقالیم خارجی را به صورت مثلث‌ها و شهرهای دیگر را با دایره‌هایی بر روی این نقشه مشخص ساخته‌اند. از سومر باستان نیز نقشه‌های گلین - از شهر سومری نیپور - به دست آمده است که باستانشناسان از آن در حفریات خود بهره گرفته اند.»18 1- ج - خلیج فارس در نقشه هکاتایوس: 2- از اولین کسانی که اقدام به ترسیم نقشه جهان نمودند، هکاتاپوس پسر هگساندروس جغرافیدان اهل ملیته بوده است. هکاتایوس در اواخر سده ششم قبل از میلاد در ملیته - که در آن وقت یکی از ایالات حکومت ایران بوده - به دنیا آمد و در سال 475 پیش از میلاد درگذشت. به نظر می‌رسد که هکاتایوس و خانواده‌اش تابعیت ایرانی داشته‌اند و از این رو می‌توانسته‌اند مانند دیگر شهروندان ایرانی به سایر ایالات تابعه و از جمله مصر به آسانی سفر کنند. وی از سوی برخی از پژوهندگان تاریخ علم، ‌پدر جغرافیا لقب گرفته است. 19 در نقشه جغرافیایی که هکاتایوس ترسیم کرده، زمین به صورت قرصی محصور با اقیانوس تصور و تصویر گردیده است. در این نقشه دریای خزر وخلیج فارس و دریای سرخ، دریاهایی آزاد و مرتبط با اقیانوی بیکران ترسیم شده‌اند. 2- ج - خلیج فارس و خلیج عرب؛ دو خلیج ممتاز در نقشه بطلیموس کلودیوس بطلمیوس، ریاضی‌دان و ستاره شناس سده دوم میلادی ( 150 ق. م ) در دانش جغرافیای باستان نیز از مقام رفیعی برخوردار است. نقشه جهان نمای بطلیموس به شکل نیم کره گسترده‌ای است که کم و بیش 8000 جای را در خود گرفته است. در این نقشه - خلیج فارس به نام sinus persicus ، دقیقا مشخص است. ضمن اینکه به موازات آن متمایل به جنوب غربی، خلیج عربی به اسم sinus ARBAICUS پیداست. از این نقشه بسیار مهم - که کلیات و شیوه نگارش آن مورد توجه دانشمندان اسلامی نیز واقع شده - این نکته بسیار مهمتر مستفاد می‌شود که خلیج فارس و خلیج عربی، دو دریای جدا از هم بوده‌اند که حتا از سده‌های پیش از میلاد نیز حدود و نامشان معلوم و معین بوده است.20 3- ج - خلیج فارس در چند نقشه از جغرافیای اسلامی 1-3-ج- مسالک و ممالک اصطخری: این کتاب دارای نقشه‌هایی است که با شرح و توضیح همراه می‌باشد. در نقشه‌های جهان نمای اصطخری، زمین به صورت کره‌ای گسترده که دور و برش را آب گرفته ترسیم شده است. دریای خزر بسته است، اما خلیج فارس به اقیانوس محیطی وصل می‌شود. نکته قابل توجه اینکه اصطخری نیز - به سان همه نقشه نگاران قدیم - خانه کعبه را ناف زمین دانسته است.21 2- 3- ج - نقشه دریای فارس در صورت‌الارض ابن حوقل اطلاعاتی که ابن حوقل در صوره‌الارض به ثبت رسانده است. - چه به قول محمد قزوینی، دست دوم و سوم و رونویسی از آثار اصطخری و ابن فضلان باشد یا نه 22؛ محل اثبات و انکارش در این مجمل نیست. نکته مهم این است که ابن سیاح و جهانگرد عرب به گفته مترجم و مصحح فاضل کتاب؛ در مورد خلیج فارس صریحا به گفتگو پرداخته و یکی از فصول کتاب را به دریای فارس اختصاص داده است و علی رغم ادعای کسانی که نغمه خلیج عربی را ساز کرده و یاوه بافته‌اند در هزار سال پیش علت تسمیه خلیج فارس را چنین شرح داده است: ‌«به طور مکرر گفتیم که دریای فارس خلیجی از بحر محیط در حد چین و شهر واق است و این دریا از حدود بلاد سند و کرمان تا فارس امتداد دارد و از میان سایر ممالک به نام فارس نامیده شده است. زیرا فارس از همه‌ی این کشورها آبادتر است و پادشاهان آنجا در روزگاران قدیم سلطه بیشتر داشتند و هم اکنون به همه‌ی کرانه‌های دور و نزدیک این دریا مسلط‌اند و در همه بلاد دیگر کشتی‌هایی که در دریای فارس حرکت می‌کنند و از حدود مملکت خود خارج می‌شوند و با جلال و مصونیت بر می‌گردند، همه متعلق به فارس هستند.»23 در نقشه متن عربی کتاب صوره‌الارض همسان همه نقشه‌های متون کهن اسلامی، شمال پایین و جنوب بالا قرار گرفته است. در نقشه ابن حوقل دریای فارس در کنار نواحی فارس و کرمان مشخص و به بحر محیطی متصل است. در این نقشه (عربی) خوزستان به صراحت تمام همان خوزستان است و سه جزیره خارک، لافت؛ و اورال، در دریای فارس معلوم است.24 تاریخ تالیف کتاب (صوره‌الارض یا سفرنامه ابن حوقل) حدود سال 367 ه ق است و در اشارات مختلفی که به دریای فارس صورت گرفته نکات جالبی نهفته است. مؤلف در تبیین موقعیت بحر قلزم گوید: «قسمتی از دریای فارس که قلزم در آن است تا محاذات اندرون یمن بحر قلزم نامیده می‌شود و طول آن سی منزل و عرض آن در پهناورترین قسمت سه شب است و سپس به‌تدریج تنگ می‌شود. چنانکه در بعضی جاها آن سوی دریا دیده می‌شود و سرانجام به قلزم می‌رسد.»25 ابن حوقل در تشریح محیط دریای فارس از بحر عدن، بحر الزنج عمان و دریای سیاه نیز سخن گفته است و همه را محیط بحر فارس دانسته است: «در نزدیکی عدن معدن لؤلؤ است و هر چه از آن بیرون آورند به عدن می‌برند. اگر از عمان بگذری و از حدود اسلام خارج شوی و به نزدیک سرندیپ در آیی آن قسمت نیز بحر فارس نامیده می‌شود که بسیار پهناور، و در کرانه آن بلاد زنج قرار دارد. در این دریا مهالک بسیار و گذرگاه‌های دشوار و مخوف است و سخت‌ترین همه در میان جنابه (گناوه)‌ و بصره است. و «هورجنابه» نامیده می‌شود. جایی بسیار ترسناک است و به هنگام تلاطم کشتی از آن سالم نتواند ماند و نیز در آن جایی معروف به خشبات است که حدود شش میل از عبادان (آبادان) از جانب جریان آب دجله به دریا فاصله دارد. و گاهی دریا به قدری کم عمق می‌شود که کشتی‌های بزرگ جز هنگام مد از ترس نشستن در خاک نمی‌تواند در آن حرکت کنند.»26 در جای دیگری ضمن توضیح موقعیت جغرافیایی فارس، گوید: «اما دریاهای آن، بزرگترین دریاها همان دریای فارس است که به نام آن معروف است، زیرا دریای بصره، تا دورترین نقطه هند دریای فارس نامیده می‌شود.» 27 ابن حوقل، همچنین درباره جزایری - که ذکرشان رفت - توضیحاتی داده، که باز نمود آن از حوصله سخن ما بیرون است. 3 - 3- ج - نقشه بحر فارس در معجم‌البلدان: شهاب‌الدین ابی‌ عبدالله یاقوت بن‌ عبدالله الحموی الرومی البغدادی، صاحب یکی از معتبرترین و جامعترین دائره‌المعارف‌های جغرافیایی است. یاقوت در جزء اول کتاب معجم‌البلدان، نقشه ساده‌ای از صوره‌الارض و بحور مهم آن ترسیم کرده است. در نقشه یاقوت هم - به سان همه نقشه‌های پیشین - اطراف زمین را بحر محیطی فراگرفته است. بحر فاری و بحر قلزم دو شاخه موازی از بحر عظیم هند است، اما بحر خوارزم و بحر جرجان، مسدود است. در نقشه ساده یاقوت رود نیل نیز مشخص است. مؤلف ذیل بحر فارس گوید: «هو شعبه من بحر الهند الاعظم و اسمه بالفارسیه کما ذکره حمره ... و مقابلها فی وسط البحر جزیره خارک، ثم یمر فی سواحل فارس بسیتیز و بوشهر و نجیرم و سیراف ثم بجزیره اللار الی قلعه هزو و مقابلها فی البحر جزیره قیس بن عمیره تظهره من بحر فارس»28 4-3-ج- نقشه خلیج فارس در آثار البلاد و اخبار العباد: الامام العالم زکریاء بن محمد بن محمود القزوینی، از اعاظم برجسته تاریخ و جغرافیای قرن هفتم (674 هـ) و صاحب دو کتاب «عجائب المخلوقات و غرائب الموجودات» و «آثار البلاد و اخبار العباد» است. در نقشه قزوینی - مندرج در آثار البلاد - که اقالیم هفتگانه عالم مشخص شده است، اگرچه نکات تازه‌ای به چشم می‌آید؛ اما این جغرافیدان بزرگ نیز در کلیات نقشه‌نگاری و تصورات خود از صوره‌الارض تحت تاثیر پیشینیان است و خوب که دقت نماییم، خواهیم دید که نقشه جهان از هکاتایوس تا زکریای قزوینی دستخوش تغییرات عمیق و تحولات اساسی نشده است. به هر حال در نقشه زکریای قزوینی شمال، پایین، و جنوب بالاست. و مغرب در طرف راست و مشرق در سمت چپ قرار گرفته است. بلاد ایران از جمله مکران؛ کرمان و شیراز در اقلیم سوم - ظاهرا - جای دارند و خلیج فارس به همین نام به روشنی مشخص و پیداست. در سمت راست خلیج فارس (سمت مغرب) خلیج بربری دیده می‌شود که در شمال حبشه واقع شده است. صاحب گمنام کتاب حدود العالم نیز جای این خلیج را در شمال حبشه دانسته است. در نقشه قزوینی - مانند همه نقشه‌ها - بحرالخزر بسته و محصور است.29 زکریای قزوینی شخصا از خلیج فارس و بعضی جزایر آن - از جمله کیش - بازدید کرده است و شرح مشاهدات خود را به اجمال در آثار البلاد به ثبت رسانده. به جز این پنج نقشه قدیمی نقشه‌های زیادی در متون معتبر جغرافیایی اسلامی وجود دارد که به صراحت از دریای جنوبی ایران تحت عنوان خلیج یا بحر فارس یاد کرده‌اند که به سبب مجال مجمل این اجمال بر آنها چشم می‌پوشیم و توجه خوانند کنجکاو را به تامل و تعمق در چهار نقشه فوق‌العاده مهم به عنوان اسناد رسمی و ثبت شده بین‌المللی جلب می‌نماییم. 4 - ج - چند نقشه عربی 1-4-ج- نقشه دائره‌المعارف الموسوعه العربیه المیسره که عینا از مجموعه نقشه‌های دایره‌المعارف 2000 صفحه‌یی «الموسوعه العربیه المیسره»، از انتشارات دارالقلم، مؤسسه معتبر چاپ و انتشارات فرانکلین قاهره، زیر نظر محمد شفیق غربال عکسبرداری و به چاپ رسیده و توسط دکتر محمد صبحی عبدالکریم، استاد کارتوگرافی و جغرافیای دانشگاه قاهره ترسیم شده است. عنوان نقشه :‌«الدوله العربیه فی اوج اتساعها» «دولت عربی در اوج گستردگی آن» و متن آن نیز باالطبع به زبان عربی است. اما نکته به غایت مهم و قابل تعمق نام خلیج فارس است که در مکان خود، به روشنی تمام، آن هم به زبان فارسی درج شده است. ویژگیهای دائره‌المعارف فوق، اسامی تهیه‌کنندگان و مولفان آن، - که بیش از 120 تن ار استادان دانشگاههای مصر هستند و زیر نظر استاد محمد شفیق غربال، مقالات را تنظیم کرده‌اند و نیز عین مقاله «ایران» - که در صفحه 280 دائره‌المعارف به چاپ رسیده گواه صادق مدعای ماست. با وجود چنین کادر عظیمی از کارشناسان و متخصصان و علی رغم کنترل‌های فراوان، و تکرار مذبوحانه و گاه و بیگاه عناوین جعلی، فقط و فقط در یک مقاله هشت سطری مربوط به ایران، دو بار نام خلیج فارس ذکر شده است.30 البته از این نکته نگفته نگذریم که مناطق هاشور زده شده به عنوان «دولت عربی در اوج گستردگی» چیزی جز گسترش اسلام در سرزمین‌های وسیعی که از شرق ایران تا آفریقا و بخش‌هایی از اروپا و اندلس (در اسپانیا) را فرا گرفته است، ‌نیست. و پر واضح است که علیرغم اعتبار زبان عربی در مقام زبان اول قرآن و اسلام، و حتا زبان مسلط و رایج دانشمندانی ایرانی، ما ترجیح می‌دهیم که به جای دولت عربی - که بیانگر تمام و کمال موضوع نیست - این نقشه را به عنوان دولت اسلامی در اوج گستردگی معرفی نماییم. اگرچه طرح این مساله در حاشیه مقاله ما جای داشته باشد. 2-4-ج- دو سند بسیار مهم عراقی: ‌در این دو سند چند نکته حایز اهمیت مطرح است: اول اینکه؛ اسناد فوق در یک مجله عراقی به نام آفاق العربیه به چاپ رسیده است. مقاله‌ای که این دو سند در متن آن درج شده، تحت عنوان «التطور التاریخی للهویه القومیه العربیه فی القرن الافریقی» به قلم عبد ضمد الرکابی، و به سال 1980 م ( 1358 ه. ش ) تقریبا در آغاز جنگ تحمیلی عراق علیه ایران، چاپ شده است. این دو نقشه منطقه واحدی از خاورمیانه را در قرن اول هجری و آغاز قرن پنجم هجری نشان می‌دهد. نکته فوق العاده جالب در این نقشه - که مؤلف مقاله مدعی سیادت و سیطره مطلق عربی بر سواحل آن است - مشخص نمودن خلیج‌فارس به نام بحر فارس است. ملیت عراقی (عربی) نویسنده مقاله - که این دو نقشه را در حکم شاهد و دلیل مباحث خود به میان کشیده است - ارزش آنها را به لحاظ جغرافیایی تاریخی و سیاسی - دست کم چند برابر می‌کند. چراکه از میان دول عربی، عراقیها، به ویژه ـ همیشه یکی از مشتریان پر و پا قرص کالای کهنه و دست چندم - عربیت خلیج فارس بوده‌اند. 3-4-ج- یک سند رسمی از دولت عراق: این سند فوق‌العاده، مهم، رسمی و معتبر نقشه‌ای است که به شماره 8 و تحت نام «نقشه‌ی اماکن قدیمی عراق» در سال 1929 م ( 1308 هجری شمسی) از سوی «وزارت فوائد عامه کشور عراق» در مجموعه‌ای به نام «نقشه‌های عراق همراه با نکاتی برای بازدیدکنندگان» Maps of IRAQ with notcs visitors . for به زبان انگلیسی به چاپ رسیده است و جنبه رسمی دارد. عنوان مجموعه‌ی فوق همراه با نقشه‌ مورد نظر عینا از روی متن اصلی عکسبرداری و منتشر شده است. آنگونه که به روشنی مشاهده می‌شود نام خلیج فارس : persin Gulf در این نقشه: (آخرین مربع سمت راست و مستطیل یکی مانده به قبل آن) و نیز نقشه بزرگ شده در سمت چپ سه بار تکرار شده است. با توجه به اینکه این نقشه جنبه‌ی رسمی و دولتی دارد و نمایشگر منطقه در هزار‌ه‌های پیش از میلاد است،‌ حقانیت نام خلیج‌فارس از موضعی سخت انکار ناپذیر به اثبات می‌رسد. ویژگی مهم دیگر این نقشه خط مرزی ایران عراق است، که به وضوح در ساحل غربی اروند رود قرار دارد و حاکمیت ایران را بر تمامی آبهای این رودخانه ثابت می‌کند.» به هر حال از متن و بطن این اسناد - که به طرز حیرت‌انگیزی روشن و خدشه‌ناپذیر است - این نتیجه و حکم قطعی، بدیهی و طبیعی بر می‌آید که : خلیج فارس و خلیج عری، از قدیم، پیش و پس از اسلام، همیشه دو حقیقت تاریخی و دو مکان جغرافیایی ممتاز و جداگانه بوده‌اند و لذا اتلاق خلیج عربی به خلیج فارس، ‌نه تنها یک هیاهوی پوچ سیاسی است؛ بلکه فراتر از اینها، و سوا از خلط مبحث و کج فهمی‌های رایج عمدی یا سهوی، ‌و مقولاتی از این قبیل است و بیشتر به خبث طینت و یا هذیان تپزدگان مانسته است. "د- خلیج فارس در چند متن کهن" از میان متون مطمئن و کهنی که به مناسبتی، یادی از خلیج فارس کرده‌اند، و پر پیداست که طرح و شرح و حتا اشاره به همه آنها در این مجال مجمل نمی‌گنجد، چند متن را، که پیشتر - در مبحث نقشه‌ها - ذکرشان نرفت، برگزیده‌ایم - و به منظور جامعیت جستار و به فراخور حوصله سخن، نکاتی از گزیده‌ی آنها را برچیده‌ایم، باشد تا حجت کلام را به اتمام رسانده باشیم. ‌٠-د- شناسایی شتابزده چند متن مطمئن جغرافیایی اسلامی از سده سوم هجری تا هشتم هجری به طور کلی آثار کتب جغرافیایی اسلامی، از سده سوم هجری شکوفا شده و در قرن چهارم و پنجم هجری بالیده و از این دوره تا قرن هشتم، هر چند آثار خواندنی و جالبی از سیاحان مسلمان موجود است، اما اطلاعات تازه و پیشرفت قابل توجهی در کتب متاخر، به چشم نمی‌آید. و معلومات این دوران - صرف نظر از یک سری مشاهدات شخصی و خاطره نگاریهای شیرین، حاوی نکات تازه‌ای نیست. حتا بعضی آثار فوق - بی‌تعارف - به رونویسی از کتب پیشینیان مانسته است. ‌١-د- سده سوم هجری در قرن سوم هجری یکی از اعاظم جغرافیایی اسلامی ظهور کرده است، که از پرچمداران دانش مکان‌شناسی بشمار می‌آید. این مرد بزرگ کسی جز ابن خردادبه ( م ‌٣٠٠ ه / ‌٩١٢ ) جغرافیدان و مکان‌شناس ایرانی تبار نیست. کتاب المسالک و الممالک ابن خرداد در مقام نخستین آثار علم صوره‌الارض بعدها مورد استناد واستفاده بسیاری از مکان‌شناسان از جمله ابن‌فقیه، ابن حوقل و مقدسی قرار گرفته است. در همین دوران، احمد بن ابی یعقوب، مشهور به این واضح یعقوبی ( ‌٢٧٨ ه) جغرافیدان مقتدر، متنفذ و مؤثر، صاحب کتاب البلدان سرکشیده است،‌ در ملحقات این کتاب ذیل نهر اهواز آمده است: «کتبی در کتاب مناهج‌الفکر گفته است ابن ابی یعقوب ذکر کرده است که آب آن از دو رودخانه می‌آید که یکی از آن دو از اصفهان بر می‌خیزد و همچنان جاری است تا بر شاذروان شوشتر و عسگر مکرم و جندی شاپور بگذرد و جندی شاپور را روی آن پلی است که درازای آن پانصد و شصت و سه گام است. و مسرقان نامیده می‌شود. و سپس هر دو تا مناذر کبری جاری می‌شوند و آنجا یکی از آن دو به دیگری می‌ریزند و یک رودخانه تشکیل می‌دهند که دجیل اهواز نامیده می‌شود، سپس تا اهواز جریان دارد و آنگاه همچنان می‌رود و در محل حصن مهدی به دریای فارس می‌ریزد...»31 ‌٢-د- سده چهارم هجری از مکان‌شناسان این دوران، ابوزید سهیل بلخی ( م ‌٣٢٢ ه ‌٩٣٤ م )، صاحب کتاب صورالاقالیم، قابل ذکر است. وی از اندیشمندان دربار سامانی و پیرود سنت‌های ایرانی در جغرافی بود. در اهمیت کتاب صورالاقالیم همین بس که استخری (اصطخری م ‌٣٢٢)، جغرافیدان مشهور و برجسته ایرانی و مولف کتاب مسالک و ممالک، از آن اثر گرانسنگ تاثیر و درس گرفته است. ابی الحسن علی بن الحسین المسعودی (م ‌٣٤٥)، نویسنده دو کتاب ارزشمند: مروج‌الذهب فی معادن الجواهر ( به سال ‌٣٣٦) و التنبیه و الاشراف، از مکان‌شناسان و مورخان سترگ سده چهارم هجری است. مسعودی که در تاریخ و جغرافی، از اکابر روزگار خود بود، کتاب مروج‌الذهب را، در زمینه: طبقه‌بندی‌ اقالیم، منشاء رودها، و کوه‌ها و پدیدار‌های زمینی، در نیمه اول قرن چهارم هجری تالیف کرد، وی در بحثی تحت عنوان: «ذکر شمه‌ای از اخبار دریای حبشی و آنچه درباره مساحت این دریا و وسعت خلیج‌های آن گفته‌اند.» گوید: «از همین دریا، خلیج دیگری منشعب می‌شود که دریای فارس است و به دیار ابله و خشبات و عبادان بصره می‌رسد. عرض آن در وسط پانصد مایل است. طول این خلیج هزار و چهارصد میل است و حضر اول و آخر آن تا یکصد و پنجاه میل می‌رسد. این خلیج مثلثی شکل است و یک زاویه آن به دیار ابله می‌رسد. و بر مشرق آن ساحل فارس و دیار دورق ایران و ماهروبان و شهر سینیز است.»32 مسعودی، سپس شرحی درباره اطراف و اکناف دریای فارس و بلاد و جزایر آن می‌دهد و از جزیره خارک ( محل استخراج مروارید) و جزیره اوال یاد می‌کند - و همانطور که پیشتر نیز به نقل از حدود العالم و... گفته شد - جزیره لافت را همان جزیره بنی‌کاران می‌داند که در جریان فتوحات صدر اسلام به دست عمر و بن عاص گشوده شد... و مسجد وی تا کنون - زمان تالیف کتاب - به پاست،‌ و مردم و دهکده‌ها و آبادی بسیار دارد و نزدیک جزیره هنگام است و کشتی‌بانان از آنجا آب گیرند: «پس از آن جبال معروف کسیر و عویر و ثالث است که خبری در آن نیست. سپس گرداب معروف به گرداب مسندم است که دریانوردان آنرا ابی‌حمیر نام داده‌اند. در این ناحیه دریا کوههای سیاه بالا رفته که گیاه و حیوان بر آن نیست و آب دریا که عمق بسیار دارد از هر سو آن‌را به برگرفته و موجها بهم می‌خورد که هر کس آن‌را بیند وحشت کند. این ناحیه به دیای عمان و سیراف پیوسته و کشتی‌ها ناچار باید از آنجا بگذرد و به قلب آن رود که در آید یا نیاید. این دریا همان خلیج فارس است و به نام دریای فارس معروف است که سواحل آن را از بحرین و فارس و بصره و کرمان و عمان تا راس‌الجمحه بر شمردیم. میان خلیج فارس و خلیج قلزم، ‌ابله و حجاز و یمن فاصله است و فاصله‌ی دو خلیج‌ یکهزار و پانصد میل است.»33 چنانکه پیداست مسعودی نیز در یکهزار سال پیش، ضمن تصریح و تشریح حدود، موقعیت و مختصات خلیج فارس، مرزهای آنرا با خلیج قلزم (خلیج عربی) واضح نموده و حتی فاصله میان این دو خلیج را به عنوان دو مکان ممتاز جغزافیایی، بالغ بر ‌١٥٠٠ میل تخمین زده است. همین مؤلف گرانقدر در اثر گرانسنگ دیگر خود: التنبیه و الاشراف، از حدود و جهات بحر فارس سخن گفته است. عین عبارت مسعودی - به اجمال - چنین است: «و قد حد کثیر من الناس السواد و هو العراق، فقالوا حده ممایلی المغرب و اعلی دجله من ناحیه اتور و هی الموصل القریتان المعروفه احداهما باالعلث من الجانب الشرقی من دجله و هی من طسوج بزرجسابور و الاخری المعروفه بحر بی و هی بازانها فی‌الجانب اغربی من طسوج مسکن و من جهه المشرق الجزیره المستصله باالبحر الفارسی المعروفه بمیان روذان من کوره بهمن اردشیر وراء البصره ممایلی البحر طول ذلک مانه و خمسه و عشرون فرسخة...»34 در همین کتاب التنبیه و الاشراف، یک بار هم از «خلیج فارس» سخن رفته است، ‌که از یاد آن چشم می‌پوشیم.35 تقریبا سی‌وشش سال پس از تالیف کتاب مروج‌الذهی، دانشمندی که اینک نام و نشانش بر ما پوشیده است، کتاب: حدود العالم من المشرق الی المغرب را به رشته تحریر کشید، امروز این کتاب ارجمند در شمار متون معتبر مکان‌شناسی اسلامی است. و لذا ما نیز در ارتباط با مایه و پایه بحث خود به ذکر گوشه‌ای از آن بسنده می‌کنیم. مؤلف ناشناس کتاب در بخش «سخن اندر نهاد دریاها و خلیج‌ها» ، از پنج خلیج دریایی بزرگی که آن‌را بحرالاعظم (اقیانوس هند) خوانند، به اجمال یاد کرده است:‌ «و این دریا را پنج خلیج است، یکی از آن خلیجی است از حد حبشه بردارد به سوی مغرب بکشد برابر سودان، آنرا خلیج بربری خوانند، و خلیجی دیگر هم بدین پیوسته برود [به] ناحیت شمال فرود آید تا حد مصر و باریک گردد تا آنجا که پهنای او یک میل گردد، آن‌را خلیج عربی خوانند و خلیج ایله شانزده منزل بود بر جمازه و آنرا خلیج عراق خوانند و جای عرب همه اندر میان این دو خلیج است. خلیج ایله و خلیج عراق، و چهارم خلیج پارس خوانند از حد پارس برگیرد با پهناء اندک تا به حدود سند و پنجم خلیج از حدود بلاد هند برگیرد خلیجی گردد به ناحیت شمال فرود آید آنرا خلیج هندوی خوانند.»36 قرن سوم و چهارم هجری عصر سفرهای دریایی و نقطه آغاز حرکت سیاحان مسلمان است، ‌در این عصر سفرهای سلیمان تاجر دریانورد پارسی به تدریج در کالبد افسانه‌های سندباد بحری شهرت یافته است. در سده چهارم هجری همچنین سفرهای اکتشافی دریایی در کناره‌ها و جزایر خلیج‌فارس تا اقیانوس هند، امتداد داشته است. در همین عصر؛ سفر سیاحتی و اکتشافی دریانورد برجسته‌ای به نام بزرگ بن شهریار رامهرمزی به سوی دریاهای شرق آغاز می‌شود و اثری جذاب و خواندنی بنام عجائب‌الهن به میراث باقی می‌ماند. هم در این دوران است که ناخدای متهوری بنام ابهره کرمانی، دل به دریا می‌زند و به کرات امواج تلاطم دریاها را به بند می‌کشد و بارها از خلیج فارس به چین می‌رود. ‌٣- د - سده پنجم هجری در سده پنجم هجری غول حیرت‌انگیزی از اقیانوس علوم اسلامی سر بر می‌کشد و ارکان استوار جغرافیایی ریاضی‌را پی می ریزد. این سترگدانشمرد کسی جز ابوریحان بیرونی نیست، که درکی عمیق و به غایت علمی و فراتر از افق علوم متعارف روزگار خود از جغرافیای نوین داشته است، عقاید بیرونی درباره تبدیل دریاها به خشکی با توجه به یافته‌های فسیل‌شناسی، پندری از زمان دانشمندان برجسته معاصر بیان شده است. گستره سایه سنگین بیرونی چنان است که علمای معرفه الارض همزمان وی کمتر به چشم می‌آیند. ‌٤- د - سده ششم هجری در این قرن جغرافیدان ایرانی تباری حاصل قدم فرسایی‌ها و مشاهدات و یادداشت‌های خود، ‌در جریان سفر به شهرهای حوزه فارس و سواحل خلیج‌فارس، به ثبت رساند و کتاب فارسنامه را به سال ‌٥٤٠ هجری - ‌١١١٠ م ـ تالیف نمود. این کتاب مهم بنام خود وی به فارسنامه‌ی ابن بلخی مشهور و شناخته شد. در همین اوان جغرافیدان و سیاح ایرانی الاصل دیگری بنام علی بن ابوبکر بن علی هروی می‌زیسته است. هر چند که نباید از کنار نام اعاظمی چون محمد بن محمود طوسی صاحب عجایب المخلوقات، و ادریسی مؤلف نزهه‌المشتاق فی اختراق الافاق به سادگی گذشت. ‌٥ - د - سده هفتم هجری در این دوره چند مکان‌شناس برجسته ظهور کردند. در سال ‌٦٠٥ هجری قمری محمد بن نجیب کران کتاب جهان‌نامه را نوشت. خواجه نصیرالدین طوسی کتاب صورالاقالیم ابوزید بلخی را به فارسی ترجمه کرد. محمدبن زکریای قزوینی دو کتاب ارزشمند عجایب المخلوقات و غرایب الموجودات، - آثار البلاد و اخبار العباد را تالیف نمود. و در همین دوران یاقوت حموی یکی از عظمی‌ترین دائره‌المعارفهای جغرافیایی را تحت عنوان معجم‌البلدان، از خود به یادگار گذارد. در کتاب گرانسنگ یاقوت بارهای از خلیج فارس و جزایر آن یاد شده است و همانطور که در مبحث نقشه‌ها نیز شرحش رفت، وی از خلیج فارس به نام بحر فارس تعبیر نموده و آنرا شعبه‌ای از اقیانوس هند دانسته است: بحر فارس: هو شعبه من بحر الهند الاعظم و اسمه باالفارسیه کما ذکره حمزه‌٣٧ ‌٦- د - قرن هشتم هجری کتاب نخبه‌الدهری فی عجایب البر و البحراثر دمشقی و نزهه‌القلوب حمدالله مستوفی و چند سفرنامه‌ی دیگر از جمله سفرنامه‌ی ابن بطوطه، که مجموعا خواندنی و جذاب اما فاقد اطلاعات دست اول هستند و علم جغرافی را از حدودی که بیرونی ترسیم نموده است، فراتر نمی‌برند. ابن بطوطه، دریای فارس را در حدودئ سال ‌٧٣٠ هجری قمری دیده است و چند بار به صراحت از آن به عنوان «دریای فارس» نام برده است: - وقتی که درباره سفر کاروانی که از ابله عازم هرموز بوده و از دریای فارس گذشته...38 - هنگامی که موقعیت مکانی شهر بصره را توصیف می‌کند، گوید: «خلیج بصره که در حدود ده میل از دریای فارس پیشرفتگی پیدا کرده، آب شور دارد و در موقع مد آب شور دریا بر آب شیرین رودخانه علبه می‌یابد.»39 ابن بطوطه همچنین به صراحت از خلیج‌فارس سخن گفته است در شرح حوادث سفر بصره و توصیف شهر ابله از سفر خود به مبادان (آبادان) گوید: «از ابله وارد خوری شدیم که از خل�خلیج فارس از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد پرش به: ناوبری، جستجو مختصات: شرقی‌°۵۱ شمالی‌°۲۷ (نقشه) برای دیگر کاربردها، خلیج فارس (ابهام‌زدایی) را ببینید. «خلیج ایران» تغییر مسیری به این صفحه است. برای کاربردهای دیگر خلیج ایران (ابهام‌زدایی) را ببینید. نام بین المللی : خلیج فارس Persian Gulf نام تاریخی دریای پارس - پرسیکون کاای تاس- سینوس پرسیکوس موقعیت جغرافیایی جنوب غربی آسیا، منطقه خاورمیانه نوع(اقیانوس‌شناسی) خلیج مساحت ۲۵۱٬۰۰۰ کیلومتر مربع منطقه اقیانوس هند سرچشمه نخستین دریای عمان ژرفای بیشینه ۹۰ متر ژرفای میانگین ۵۰ متر درازای بیشینه ۹۸۹ کیلومتر کشورهای ساحلی ایران عمان قطر عربستان کویت بحرین امارات متحده عربی عراق منابع مهم منابع سرشار نفت و گاز نقشه ۱۶۸۹ نام خلیج فارس است به زبان لاتین قدیمی: Sinus Persicus امروزه:Sinus Persici در نقشه آورده شده‌است. خلیج فارس (یا شاخاب پارس) آبراهی است که در امتداد دریای عمان و در میان ایران و شبه جزیره عربستان قرار دارد. مساحت آن ۲۳۷٬۴۷۳ کیلومتر مربع است،[۱] و پس از خلیج مکزیک و خلیج هودسن سومین خلیج بزرگ جهان بشمار می‌آید. خلیج فارس از شرق از طریق تنگه هرمز و دریای عمان به اقیانوس هند و دریای عرب راه دارد، و از غرب به دلتای رودخانه اروندرود، که حاصل پیوند دو رودخانهٔ دجله و فرات و پیوستن رود کارون به آن است، ختم می‌شود.[۲] کشورهای ایران، عمان، عراق، عربستان سعودی، کویت، امارات متحده عربی، قطر و بحرین در کناره خلیج فارس هستند. در این میان سواحل شمالی خلیج‌فارس تماماً در جغرافیای سیاسی ایران قرار دارند.[۳] به سبب وجود منابع سرشار نفت و گاز در خلیج فارس و سواحل آن، این آبراهه در سطح بین‌المللی، منطقه‌ای مهم و راهبردی بشمار می‌آید. نام تاریخی این خلیج، در زبان‌های گوناگون، ترجمه عبارت «خلیج فارس» یا «دریای پارس» بوده‌است. همچنین در تمام سازمان‌های بین‌المللی نام رسمی این خلیج، «خلیج فارس» است اما برخی از کشورهای عربی آن را خلیج عربی یا به سادگی، خلیج می‌نامند.[۴] سازمان آب‌نگاری بین‌المللی از نام «خلیج ایران» برای این خلیج استفاده می‌کند.[۵] محتویات ۱ تاریخچه پیدایش خلیج فارس۲ ویژگی‌های جغرافیایی خلیج فارس ۲.۱ جغرافیای مکانی خلیج فارس۲.۲ زمین شناسی منطقه خلیج فارس۲.۳ زمین ریخت شناسی خلیج فارس۲.۴ اقلیم شناسی خلیج فارس ۳ جغرافیای تاریخی خلیج فارس ۳.۱ نام خلیج فارس۳.۲ روز ملی خلیج فارس۳.۳ اطلس های خلیج فارس ۴ جزایر خلیج فارس ۴.۱ جزایر ایرانی خلیج فارس ۵ اهمیت خلیج فارس ۵.۱ اهمیت اقتصادی خلیج فارس۵.۲ اهمیت نظامی-راهبردی خلیج فارس ۶ پیشینه دریانوردی در خلیج فارس۷ منابع غذایی خلیج فارس۸ محیط زیست خلیج فارس ۸.۱ لاک پشت‌های خلیج فارس۸.۲ دلفین‌ها و نهنگ‌های خلیج فارس۸.۳ جنگلهای حرا۸.۴ کوسه‌های خلیج فارس۸.۵ آلودگی محیط زیست خلیج فارس ۹ آلودگی ناشی از گرد و غبار۱۰ نگارخانه خلیج فارس۱۱ جستارهای وابسته۱۲ منابع۱۳ پیوند به بیرون تاریخچه پیدایش خلیج فارس زمین شناسان معتقدند که در حدود پانصدهزار سال پیش، صورت نخستین خلیج فارس در کنار دشت‌های جنوبی ایران تشکیل شد و به مرور زمان، بر اثر تغییر و تحول در ساختار درونی و بیرونی زمین، شکل ثابت کنونی خود را یافت. خلیج فارس در آغاز، بسیار پهناور بوده به طوری که تا اواخر دوره سوم زمین شناسی بیشتر جلگه‌های برازجان، بهبهان و خوزستان ایران تا کوه‌های زاگرس در زیر آب بوده‌اند.[۶] ویژگی‌های جغرافیایی خلیج فارس جغرافیای مکانی خلیج فارس خلیج فارس در ۲۴ تا ۳۰ درجه و ۳۰ دقیقه عرض شمالی و ۴۸ تا ۵۶ درجه و ۲۵ دقیقه طول شرقی از نصف النهار گرینویچ قرار دارد. این خلیج توسط تنگه هرمز به دریای عمان و از طریق آن به دریاهای آزاد مرتبط است. از بین کشورهای همسایه خلیج فارس، کشور ایران بیشترین مرز آبی مشترک را با خلیج فارس دارا می‌باشد. طول مرز آبی کشور ایران با خلیج فارس، با احتساب جزایر در حدود ۱۸۰۰ کیلومتر و بدون احتساب جزایر در حدود ۱۴۰۰ کیلومتر می‌باشد.[۷] طول خلیج فارس از تنگه هرمز تا آخرین نقطه پیشروی آن در جهت غرب در حدود ۸۰۵ کیلومتر است.عریض ترین بخش خلیج فارس ۱۸۰ مایل (۲۹۰ km) می‌باشد. عمیق ترین نقطه خلیج فارس با عمق ۹۳ متر در ۱۵ کیلومتری تنب بزرگ و کم عمق ترین نقطه آن با عمقی بین ۱۰ تا ۳۰ متر در سمت غرب می‌باشد. همچنین جزایر متعددی در خلیج فارس وجود دارند. محدوده رسمی و بین المللی مرزهای آبی خلیج فارس بر اساس اعلام سازمان آبنگاری بین المللی :[۸] محدوده شمال شرقی دریای عمان". خط Ràs Limah (25°57'N) شبه جزیره عربی and Ràs al Kuh (25°48'N) ساحل ایران [۲] زمین شناسی منطقه خلیج فارس از دیدگاه زمین شناسی، خلیج فارس فرونشست زمین ساختی کم ژرفایی است که دوره ترشیری پیش در حاشیه جنوبی رشته کوه زاگرس تشکیل شده‌است. در واقع این دریا بازمانده گودال بزرگی است که از دوران گذشته زمین شناختی تحت تاثیر فشار ناشی از آتش فشان‌های فلات ایران بوده و پایداری فلات عربستان در مقابل این واکنش‌های تکتونیکی سبب ایجاد و توسعه پهنا-ژرفای آن شده‌است. شدیدترین چین خوردگی‌های دوران پلیو پلیستوسن، کرانه‌های شمالی خلیج فارس (زاگرس) را چین داده‌است. میزان این چین خوردگی‌ها که در خشکی‌های کشور ایران شدید است با شیب‌های کمتر به طرف دریا ادامه پیدا می‌کند به طوری که در دریا این شیب به ۱۰ تا ۲۰ درجه می‌رسد. محور اصلی خلیج فارس نیز یکی از پیامدهای زمین ساختی پدیده چین خوردگی زاگرس است که در دوران پلیو پلیستوسن شکل گرفته‌است. در پایان دوره پلیوسن، سطح دریا احتمالا ۱۵۰ متر بالاتر از سطح کنونی بوده‌است. این سطح در حدود ۱۰۰، ۰۰۰ سال پیش از میلاد مسیح و به تدریج به سطح کنونی رسیده‌است که آثار آن به صورت پادگانه‌های دریایی و سخا، در کرانه‌های جنوبی خلیج فارس بر جای مانده‌است.[۹][۱۰] زمین ریخت شناسی خلیج فارس از نظر ریخت شناسی، خلیج فارس نامتقارن بوده و شیب سواحل جنوبی آن ملایم تر از شیب سواحل شمالی است. کرانه جنوبی خلیج فارس، به ویژه در شرق شبه جزیره قطر، منطقه وسیع و کم عمقی است (۱۰ تا ۲۰ متر) که بطور عمده با ریخت شناسی بست، محیط تبخیری و منطقه جزر و مدی مشخص است.خلیج فارس از رسوبات سخت و بلند با اشکال خطی ساخته شده و با واسطه یک دشت ساحلی باریک با دریا در ارتباط است. جزایر ایرانی خلیج فارس بصورت پشته‌های کشیده و موازی ساحل که در واقع دنباله رشته کوه زاگرس هستند که بر اثر بالا آمدن آب بشکل جزیره درآمده‌اند مانند قشم و کیش و یا اینکه کم و بیش دایره‌ای شکل هستند مانند هرمز و ابوموسی که گنبدهای نمکی سری هرمز هستند. سطح جزایر خلیج فارس از رسوبات تخریبی و مارن تشکیل شده‌است که کم و بیش صدف دارند. خاک این جزایر عمدتا شور یا حاوی گچ است که در نتیجه رشد گیاهان را به گونه‌های خاص محدود می‌کند. شکل ساحلی خلیج فارس در مجاورت ایران از نوع طولی است که موازی با محور ارتفاعات مجاور است که گاهی تراکم آبرفت‌ها فاصله زیادی بین خط ساحل و ارتفاعات زاگرس ایجاد کرده مانند جلگه بوشهر، و گاهی دامنه تاقدیس‌ها در خط ساحلی قرار گرفته‌اند مانند غرب خور موج.[۱۱][۱۲] اقلیم شناسی خلیج فارس آب و هوای خلیج فارس خشک و نیمه استوایی است. در تابستان دما گاهی تا ۵۰ درجه سانتی گراد می‌رسد و میزان تبخیر بیشتر از میزان آب‌های وارده می‌شود. در زمستان دما تا ۳ درجه سانتی گراد هم گزارش شده‌است. در عین شوری زیاد آب خلیج فارس، ۲۰۰ چشمه آب شیرین در کف و ۲۵ چشمه آب کاملا شیرین در سواحل آن جریان دارند که منشا همگی آن‌ها از کوه‌های زاگرس در ایران است. آب‌های شیرینی که وارد خلیج فارس می‌شوند عمدتا محدود به روان آب‌های کوه‌های زاگرس در ایران و کوه‌های ترکیه و عراق است. رودخانه‌های اروند، کارون، جراحی، مند، دالکی و میناب بزرگترین و پرآب ترین رودخانه‌هایی هستند که به خلیج فارس می‌ریزند که بیشتر سرچشمه‌های آن‌ها در کوه‌های زاگرس قرار دارند. در کرانه جنوبی آب‌های ورودی به خلیج فارس بسیار کم است که موجب بالا بودن رسوبات کربناتی در این بخش شده‌است. به دلیل محصور بودن، اثر اقیانوس بر خلیج فارس بسیار ناچیز است و به همین علت سرعت جریان‌های زیرین و افقی آن بسیار کم و در حدود ۱۰ سانتی متر در ثانیه‌است. شوری بیشتر خلیج فارس نسبت به اقیانوس موجب پیدایش جریان آبی از اقیانوس هند به خلیج فارس می‌شود که به موازات ساحل ایران و در جهت پادساعتگرد است. جریان ذکر شده با کاهش دما و شوری همراه است به طوری که در تنگه هرمز مقدار نمک ۳۶,۶ گرم در لیتر و در انتهای شمال غربی و در دهانه کارون در حدود ۴۰ گرم در لیتر است. میزان بارندگی در سواحل جنوبی کمتر از ۵ سانتی متر در سال و در سواحل شمالی بین ۲۰ تا ۵۰ سانتی متر در سال است.[۱۳][۱۴] جغرافیای تاریخی خلیج فارس نام خلیج فارس نوشتار اصلی: تحریف نام خلیج فارس بدون هیچ تردیدی نام درست جغرافیایی آن در طول تاریخ خلیج فارس است.سر ریچارد دالتون.[۱۵] در اسناد به جا مانده از بسیاری از تمدن‌های گذشته اینگونه بیان شده که سرزمینهای جنوب خلیج فارس که شامل قطر، شمال عمان، امارت متحده عربی، شرق عربستان و کویت می‌شده به ایران تعلق داشته‌اند و بنا بر این این خلیج فارس جزو آبهای داخلی ایران به حساب می‌آمده و به همین علت یونانیان به آن سینوس پریسیکوس گفته‌اند.[۱۵] کهن‌ترین نام جغرافیایی که از خلیج فارس وجود دارد نارمَرتو (narmarratu) است که در کتیبه‌های آشوری بر جای مانده‌است و به معنای رود تلخ است.[۱۶] فلاویوس آریانوس در سدهٔ دوم میلادی در آثار خود خلیج فارس را پرسیکون کاای تاس که خلیج فارس معنا می‌دهد استفاده کرده‌است.[۱۷] خیابانی به نام خلیج عربی/خلیج فارسی در مرکز قاهره جغرافی دانان و تاریخ نگاران عرب اسلامی دوره آغازین اسلام، همچون طبری، مسعودی و یعقوبی به اتفاق در کتب خطی به جای مانده از خود اذعان دارند که تمامی نواحی خلیج پارس در دوره‌های پیش از اسلام به ایران تعلق داشته‌است. استخری در مسالک و ممالک و «ابن حوقل بغدادی» در کتاب خود «صورة العرض» که در سال ۱۹۹۳. م در لندن به زبان انگلیسی به چاپ رسید، عنوان می‌کند که: «همان طور که بارها گفته شد، دریای پارس دریایی است از اقیانوس احاطه کننده جهان که در اطراف چین از آن منشعب می‌شود؛این دریا از سرزمین‌های سند(هند) و کرمان تا فارس ادامه می‌یابد و در میان همه سرزمین‌ها به نام پارس خوانده می‌شود، زیرا پارس ا ز همه کشورها پیشرفته تر است و شاهان آن محکم ترین کنترل (حاکمیت) را در دوران کهن داشته‌اند و حتی اکنون نیز تمامی کرانه‌های دور و نزدیک این دریا و همه سرزمین‌های پارس و دیگر را تحت کنترل دارند».[۱۸][۱۹] تا پیش از دهه ۶۰ قرن بیستم میلادی، کشورهای عربی از عبارت خلیج فارس در مکاتبات رسمی خود استفاده می‌کردند.[۲۰][۲۱] پاسخ استعلام از وزارت امورخارجه بریتانیا در سال‌های اخیر و به ویژه از دههٔ شصت میلادی به این سو، نام جعلی خلیج عربی نیز در برخی منابع تحت حمایت بیشینهٔ دولت‌های عربی و گاه غیر عربی به گونه‌ای فزاینده در حال رقابت با نام خلیج فارس است، این امر خشم ایرانیان سراسر جهان را برانگیخته و باعث پدیداری نام «خلیج همیشه فارس» یا «خلیج همیشگی فارس» از سوی ایرانیان گشته‌است. تا کنون کارهایی برای مقابله با این جعلی سازی صورت گرفته از جمله صادر شدن دو رهنمود در دبیرخانه سازمان ملل متحد در زمان حکومت «محمد رضا شاه پهلوی» برای پاسداری از نام خلیج فارس یا خلیج فارس و یا برگزاری جام خلیج فارس و چندین نام گذاری و تهیهٔ نقشه و اسناد و کتب جغرافیایی در حال حاضر با نام درست. سازمان جغرافیایی بریتانیا و آمریکا نام خلیج فارس را سیاست رسمی کشورهای خوددانسته‌اند.[۲۲] روز ملی خلیج فارس یکی از اقدامات دولت برای پاسداری از میراث معنوی و فرهنگی خلیج فارس رسمیت دادن به روز ملی خلیج فارس(که قبلا توسط وبلاگ نویسان در سایتهای آنلاین انجام شده بود)در تقویم رسمی کشور بود. مراجعه شود به نوشتاراصلی: روز ملی خلیج فارس اطلس های خلیج فارس تا کنون چندین اطلس در بر دارنده نام و نقشه‌های خلیج فارس منتشر شده و مشخص می کند که نام خلیج فارس در همه نقشه های کهن بکار رفته در کتاب:اسناد نام خلیج فارس، میراثی کهن و جاودان, جزئیات کامل این اطلسها در گفتار ۱۱ صص ۹۸-۱۲۲ "مبحث اطلسها"[۳] نقد و برسی شده‌است چند نمونه از آنها عبارتنداز: مصطفی کاتب چلبی قسطنطنی (۱۰۱۷-۱۰۶۷ ه.ق)، مورخ و جغراقیدان ترک، در کتاب جهان‌نما که درباره جغرافیای جهان است، به نام خلیج فارس اشاره دارد.[۲۳] اطلس تصویری تونس ۲۵۳ نقشه چاپ موسسه جهانی عرب پاریس و دانشگاه تونس ۲۰۰۱ Atlas of The Arabian Peninsula in Old European Maps (253 maps) by Khaled Al Ankary, Institute du Monde Arabe,Paris and Tunisia University,2001 تقریبا تمام نقشه‌ها نام خلیج فارس و معادلهای آن را دارند اولین نقشه این اطلس،تصویری از یک نقشهٔ طراحی شده بر روی چوب است که توسط فرانشیکو ایتالیایی به سال ۱۴۸۰م. ترسیم شده‌است.مشابه نقشه ی‌های منسوب به بطلمیوس است که خلیج فارس شکل مستطیل است.آخرین نقشهٔ اطلس مذکور(تونس) نقشهٔ شماره ۲۵۳ ویک نقشهٔ رسمی دولت عثمانی متعلق به سال۱۸۹۵ م. است که در آن خلیج فارس را با نام بحر فارس ثبت کرده وکورفزی بصره( Bay of Basra) را که یکی از خلیج های داخل خلیج فارس است را نیز آورده است. نقشه بینطیر دیگر نقشهٔ رسمی دولتی دوره عثمانی 1141ق- 1729 م. است که خلیج فارس را بحر فارس و دریای عرب را بحر محیطعجم ثبت کرده‌است.این نقشه بی نظیر تاریخی که از سوی دولت دشمن شماره یک امپراتوری صفویه است مناطق شیعه نشین عراق و بحرین و شمال عربستان را جزو ممالک ایران دانسته است. اینجا:[۴] یک نقشهٔ دیگر دوره عثمانی که سال ترسیم آن احتمالاَ ۱۷۲۱ م. است خلیج فارس را بحر فارس و دریای عرب را بحرعجم ثبت کرده‌است. در میان نقشه‌های اطلس مذکور ۱۰ نقشه علاوه بر ثبت نام خلیج فارس در محل خودش(پرشن گلف)،دریای عرب و بحر عمان فعلی را نیز دریای فارس یا پرشن سی ثبت کرده‌است از جمله می‌توان نقشه‌های صفحات ۲۲۶-۱۴۱-۳۲۳-۳۲۲-۳۳۱-۳۴۵-۳۴۷-۳۶۳-۳۵۵ و نقشه شکل اسبی بسیار هنری بوتینگ Bunting H.S.Q34/24CM Hanover,1620 دریای فارس(بجای دریای عرب) و خلیج فارس را نام برد. [۵] اطلس" نقشه‌های تاریخی خلیج"چاپ ۱۹۹۶ شارجه این اطلس در دو جلد چاپ شده که مجموعاً حدود ۵۰۰ نقشه با نام خلیج فارس دارند. این اطلس" نقشه‌های تاریخی سالهای ۱۴۹۳-۱۹۳۱م. خلیج فارس را که دارای ۲۷۶ نقشه از منابع اروپایی است در بر می‌گیرد و توسط "سلطان بن محمد القاسمی یکی از مقامات امارات متحده عربی" ابتدادر سال ۱۹۹۶م. به سفارش وی در لندن چاپ و توسط "منشورات مدینه شارقه للخدمات" منتشر شده‌است در این اطلس نیز مانند اطلس تونس ۹۸% نقشه‌ها نام درست خلیج فارس وجود دارد. اطلاعات موجود در نقشه‌های جهان نما تا ۱۷۰۰ همچنان فراتر از ۷ دریا و ۷ اقلیم نرفته و به سبک قدیم و سبک جغرافیانویسان مسلمان، چین در شرق ، اروس در شمال، فرانکه در اروپا و افریقیه در جنوب لبه‌های پایانی دنیا و دریای محیط بدور دنیا و کوه قاف حلقه پایانی دنیای سینی شکل است. حدود سال ۱۷۵۳م. نیکلاس دی فر (۱۶۹۴-۱۷۵۴م )اولین بار نقشه جهان را تقریباً به شکل امروزی ترسیم کرده‌است. اطلس عراق در نقشه‌های قدیمی در این اطلس که تألیف "احمد سوسه" پدر کارتوگرافی در عراق است، بر اساس منابع یونانی و اسلامی ۳۹ نقشه به زبان عربی و به طریقه سیاه و سفید ترسیم شده‌است که نام خلیج فارس در همه این نقشه‌ها از جمله در نقشهٔ دوره آشوریان به شماره ۶ ، نقشهٔ هیکاتوس (متوفی ۴۷۵ ق.م.) به شماره ۷ که به امپراتوری فارس و مصر سفر نموده‌است، نقشهٔ ایراتوستین یونانی به شماره ۹ ، نقشهٔ بطلیموس به شماره ۱۰، در واژهٔ خلیج فارس ( سینوس پرسی) به کار رفته و اما در نقشهٔ فتوحات قرن اول هجری به شماره ۱۱، نقشه ی( بلخی ۹۳۴م.) به شماره ۱۲ ، نقشهٔ دیار عرب اسطخری (۹۵۱ م.) به شماره ۱۶ و نقشهٔ عراق از اسطخری به شماره ۱۸ ، نقشهٔ جهان نمای ابن حوقل(۹۷۷م.) به شماره ۱۹ ، نقشهٔ عراق از ابن حوقل به شماره ۲۲، نقشه جهان از جیهانی( ۹۷۷م.) به شماره ۲۶، نقشه جهان نمای ادریسی( ۱۰۹۹-۱۱۶۴ م.) به شماره ۲۹ ، نقشه جهان نمای قزوینی (۱۲۰۳-۱۲۸۳م.) به شماره ۳۱ ، نقشه ابن الوردی ۱۳۴۸م. به شماره ۳۶ نقشه شماره ۳۸ از جغرافیانویس مجهول و نقشه شماره ۳۹ به نام مواضیع التاریخیه کلمهٔ بحر فارس ( دریای فارس) بکار رفته‌است. اطلس مذکور توسط موسسه کارتوگرافی سحاب دو بار باز چاپ شده‌است.دولت کویت درسال ۱۹۹۲ م. کتابی را مشتمل بر هشتاد نقشه و سند تاریخی تحت عنوان " الکویت فی الخرائط العالم" (کویت در نقشه‌های جهان) به چاپ رسانیده‌است که در همهٔ این نقشه‌ها و اسناد تاریخی که از اطلس‌های مختلف گرد آوری شده‌است، نام خلیج فارس وجود دارد.اطلس "الکویت قراءه فی الخرایط التاریخیه" در سال ۱۹۹۴ م. در کویت به همت عبدالله یوسف الغنیم به چاپ رسیده که حاوی حدود 200 نقشه با نام خلیج فارس است. ۶ - اطلس" ریشه‌های کویت" بنام( اصول الکویت المنشور العام ) که در سال ۱۹۹۱ در هلند به چاپ رسیده‌است،پانزده نقشهٔ تاریخی وجود دارد که در همهٔ آن‌ها نام خلیج فارس ثبت شده‌است. بنیاد ایران‌شناسی نیزکتاب «وصف خلیج فارس در نقشه‌های تاریخی، با ۴۰ نقشه اسلامی و ۱۲۰ نقشه اروپایی را منتشر کرده‌است.[۶]"اطالس التاریخی للعالم الاسلامی فی العصور الوسطی" عبد المنعم ماجد، علی البنا، (دار الفکر العربی ۱۹۸۶م، مکتبه القاهره الکبری، رمز ۲۵۴۰۰)دارای حدودشانزده نقشه از جمله نقشه‌های شماره ۲،۳،۷،۸،۹،۱۰،۱۶ مربوط به خلیج فارس با همین نام است .درچاپ جدیداین اطلس عبارت خلیج فارس در تمام نقشه‌ها به خلیج عربی تخریب شده‌است.در کتاب "مصور الجغرافی لاقالیم الارض الطبیعیه و السیاسیه" 90 نود نقشه از منابع عربی وجود دارد که دردوازده نقشهٔ مربوط به منطقهٔ خلیج فارس، نام تاریخی بحر فارس و خلیج فارس وجود دارد. این کتاب تألیف "الشیخ محمد فخرالدین" مدرس دارالعلوم است که انتشارات مکتبه الهلال بشارع الفجاله مصر، چاپ یازدهم آنرا در سال ۱۹۲۵ انجام داده‌است. Names, دریای اریترا+پرشن سی در کتابخانه‌ها و موزه‌های سایر مناطق جهان اطلس‌ها و اسنادو مدارک معتبری در تائیداصالت و کهنت نام خلیج فارس وجود دارد.در کتابخانه‌ها و آرشیوهای ملی کشورها نقشه‌های بسیار زیبا و هنری از خلیج فارس نگه داری می‌شوددر کتابخانه کنگرهآمریکا و کتابخانه آرگوسی نیویورک بیشتر از ۲۰۰ نقشه تاریخی در بریتانیا- روسیه و هند و در بسیاری از کشورهایی اروپایی نیز نقشه‌هایی با ارزش تاریخی و موزه‌ای و وجود دارد که خلیج فارس با نام اصلی در آن‌ها ثبت شده‌است.در کتابخانه ملی بریتانیا (لندن) ، کتابخانه و اسناد وزارت امور هند (لندن)، مرکز اسناد عمومی لندن و کتابخانه دانشکده مطالعات خاورشناسی لندن بیشتر از ۳۰۰ نقشه در بر دارنده نام خلیج فارس وجود دارد در *بسیاری از موزه‌ها ،کتابخانه‌ها و حتی هتلها و یا آرشیوهای خصوصی چه در کشورهای عربی مانند مصر و چه کشورهای غیر عربی صدها نقشه تاریخی با نام خلیج فارس وجود دارد.[۲۴]نقشهٔ موجود در موزه متحف مصری قاهره که بر اساس یک لوحه سنگی عظیم قبل از میلاد ترسیم شده‌است و از سال ۱۹۰۳ در کنار این لوح نصب است وبه نام خلیج فارس مزین می‌باشد که بعضی از این نقشه‌ها از سوی یونسکو به عنوان میراث بشریت برسمیت شناخته شده و بطور نمونه می‌توان به نقشهٔ موجود در کتابی تحت عنوان نوادر المخطوطات(RARE MANUSCRIPTS) که از سوی یونسکو در سال ۱۹۹۵ بر اساس اسناد کتابخانه اسکندریه مصر به عنوان میراث جهانی چاپ شده‌است اشاره کرد.[۷] Persian sea موسسه دریای شرق با کمک دولت کره جنوبی نیز در سال ۲۰۰۲ کتابی بنام: East Sea in World Maps این کتاب ۴۰ نقشهٔ تاریخی را از سال ۱۷۱۵ تا سال ۱۸۰۰ در جهت اثبات نام دریای شرق به چاپ رسانده‌است که در تمامی نقشه هائی که جنوب ایران را در بر گرفته‌اند (۳۱ نقشه) نام خلیج فارس ثبت گردیده‌است. در این کتاب همچنین فهرست مشخصات ۹۰ نقشه کتابخانه لندن از سال ۱۵۹۵ م. تا ۱۸۹۴م. و فهرست ۶۱ نقشه موجود در دانشگاه کمبریج لندن متعلق به سالهای ۱۵۷۰ تا ۱۸۲۴ م.راجع به آسیا را به چاپ رسانده در این نقشه‌ها نیز همچنان خلیج فارس با نام تاریخی و درست خود ثبت شده‌است. درآلمان یک اطلس تاریخی حاوی تصاویر نقشه‌های موجود در موزه‌ها و آرشیوهای خصوصی آلمان سال ۲۰۰۲ چاپ شده که ۹ مورد نقشه‌های جهان نام خلیج فارس را در بر دارد.حدود ۳۰ اطلس تاریخی مربوط به قرن گذشته خلیج فارس را با همین نام ثبت کرده‌اند. از جمله: اطلس توماس هربرت ۱۶۲۸ م. ،اطلس پاریس دانشگاه لوساج ۱۸۶۳م. ،اطلس آلمان ۱۸۶۱م. ،اطلس پاریس انویلی ۱۷۶۰م. ، اطلس جغرافیای مدرن ۱۸۹۰م. پاریس که توسط" F.SCHRADER and F.PRUDENT " طراحی شده دارای ۱۰ نقشه با ذکر نام خلیج فارس است. این اطلس در مرکز اسناد ملی مصر ( دار الوثائق قومی) نگهداری می‌شود و در نقشه شماره ۴۰ جزایر سه گانه با رنگ و متعلق به ایران ترسیم شده‌است. اطلس لندن ۱۸۷۳م. ،اطلس ارنست امبروسیوس ۱۹۲۲،اطلس بیلفیلد ۱۸۹۹ اطلس هارمسورث قرن ۱۹ لندن . و …دایرة المعارف‌های بزرگ جهان مانند RAISONNE DE SCIENCE KOSJDK NHDVI HGLUHVT (چاپ ۱۷۵۱م. فرانسه) ، دایرة المعارف بریتانیکا، دایرة المعارف لاروسکا، امریکانا و….و .. تمام دایرة المعارف‌ها ی مشهور از قدیم تا کنون خلیج فارس را با همین واژه ثبت نموده‌اند.توضیح چند نقشه از اطلس تونس:جرارد ون شاگن نقشه‌نگار هلندی در سال ۱۶۸۹ (میلادی) در آمستردام نقشه‌ای از جهان ترسیم کرد. نوشتار اصلی: نقشه جهان این نقشه به سبک کنده‌کاری با فلز مس و رنگ‌کاری دستی تزئین شده‌است. نقشه مس‌آرایی شده، نقشه‌ای کمیاب است و فقط یک رونوشت از آن در دانشگاه آمستردام می‌باشد و نسخه‌ای مشابه در کتابخانه‌های آمریکا ندارد. جزایر خلیج فارس جزایر زیادی در خلیج فارس وجود دارند که برخی از آن‌ها از اهمیت کم و برخی از اهمیت بالایی برخوردارند. اکثر جزایر مهم خلیج فارس متعلق به ایران است. جزایر مهم خلیج فارس عبارت‌اند از: قشم، بحرین، کیش، جزیره خارک، ابوموسی، تنب بزرگ، تنب کوچک و جزیره لاوان. جزایر ایرانی خلیج فارس کشتی یونانی در آب‌های ساحلی جزیره کیش در خلیج فارس از میان جزایر خلیج فارس بیش از ۳۰ جزیره مسکونی و غیر مسکونی آن متعلق به کشور ایران است. برخی از این جزایر به علت کشند آب(جذر و مد) در زیر آب قرار می‌گیرند و غیر مسکونی هستند. جزایر غیر مسکونی خلیج فارس به عنوان زیستگاه مرجان‌های دریایی، محل تخمگذاری پرستوهای دریایی و لاک پشت‌ها و همچنین زیستگاه انواع پرندگان مهاجر از اهمیت ویژه جهانی برخوردار است.بزرگترین جزیره این خلیج قشم نام دارد . [۲۵][۲۶][۲۷] جزایری که در استان هرمزگان ایران قرار دارند: جزیره کیش - جزیره قشم - جزیره تنب بزرگ - جزیره تنب کوچک - جزیره ابوموسی - جزیره لاوان - جزیره شتور - جزیره هندرابی - جزیره فرور بزرگ - جزیره فرور کوچک - جزیره سیری - جزیره لارک - جزیره ناز - جزیره هرمز - جزیره هنگام جزایری که در استان بوشهر ایران قرار دارند:[۲۸][۲۹][۳۰] جزیره خارک - جزیره خارکو - جزیره عباسک - جزیره میر مهنا - جزیره فارسی - جزیره نخیلو - جزیره تهمادو - جزیره گرم - جزیره ام الکرم - جزیره شیخ الکرامه - جزیره شیف - جزیره متاف - جزیره مرغی - جزیره چراغی - جزیره ام سیله - جزیره سه‌دندون - جزیره مولیات جزایری که در استان خوزستان ایران قرار دارند: جزیره مینو - جزیره خور موسی - جزیره بونه - جزیره دارا - جزیره قبر ناخدا اهمیت خلیج فارس ساحل خلیج فارس در بندر سیراف در استان بوشهر ایران خلیج فارس در واقع محور ارتباط بین اروپا، آفریقا، آسیای جنوبی و جنوب شرقی است. از نظر راهبردی در منطقه خاور میانه، به عنوان بزرگ ترین و مهم ترین مرکز ارتباطی بین این سه قاره‌است و بخشی از یک سیستم ارتباطی شامل اقیانوس اطلس، دریای مدیترانه، دریای سرخ و اقیانوس هند می‌باشد. به همین دلیل از دیرباز مورد توجه قدرت‌های جهانی و همچنین بازرگانان و تجار دنیا بوده‌است. همچنین این منطقه منبع مهم انرژی جهان می‌باشد. در مجموع خلیج فارس از نظر جغرافیای سیاسی، استراتژیک، انرژی و تاریخ و تمدن یک پهنه آبی مهم و حساس در دنیا محسوب می‌شود.[۳۱][۳۲] اهمیت اقتصادی خلیج فارس افق خلیج فارس در منطقه پارس جنوبی بزرگترین عامل اهمیت خلیج فارس وجود معادن سرشار نفت و گاز در کف بستر و سواحل آن است به طوری که این منطقه را «مخزن نفت جهان» نام نهاده‌اند. خلیج فارس مسیر انتقال نفت کشورهای ایران، عراق، کویت، عربستان و امارات متحده عربی است، و به همین سبب، منطقه‌ای مهم و راهبردی به شمار می‌آید. در حدود ۳۰ درصد نفت جهان از منطقه خلیج فارس تامین می‌شود[۳۳] که این مقدار گاهی افزایش و گاهی کاهش می‌یابد. نفت تولید شده در حوزه خلیج فارس باید از طریق این پهنه آبی و از راه تنگه هرمز به سایر نقاط جهان حمل شود.[۳۴] خلیج فارس از نظر ذخایر نفتی در مقایسه با سایر نقاط جهان دارای مزایای زیادی مانند سهولت استخراج، هزینه پایین تولید، مازاد ظرفیت تولید، کیفیت بالای نفت خام منطقه، سهولت حمل و نقل، توان بالای تولید چاه‌ها و امکان کشف ذخایر جدید نفتی وسیع در منطقه می‌باشد. طبق آخرین برآوردهای انجام شده حوزه خلیج فارس در حدود ۷۳۰ میلیارد بشکه ذخیره نفت اثبات شده و بیش از ۷۰ تریلیون مترمکعب گاز طبیعی را در خود جای داده‌است.[۳۵][۳۶] همچنین بندرهای مهمی در حاشیه خلیج فارس وجود دارد که از آنها می‌توان بندرعباس، بوشهر، بندرلنگه، کیش، خرمشهر و بندر ماهشهر در ایران، و شارجه، دوبی و ابوظبی را در امارات متحده عربی و بندر بصره و فاو در عراق را نام برد. اهمیت نظامی-راهبردی خلیج فارس از منظر نظامی، وجود پایگاه‌های نظامی متعدد اعم از دریایی، هوایی و زمینی در منطقه خلیج فارس که عمدتا متعلق به کشورهای آمریکا و انگلستان هستند و همچنین حضور ناوهای جنگی کشورهای غربی بخصوص آمریکا در آب‌های خلیج فارس، اهمیت نظامی و راهبردی خلیج فارس را نمایان می‌سازد. جنگ نفت‌کش‌ها که در جریان جنگ ایران و عراق رخ داد یکی از عوامل حضور نظامی کشورهای غربی به ویژه آمریکا در خلیج فارس شد. اهمیت نظامی-راهبردی خلیج فارس به طور ویژه در جریان جنگ ایران و عراق، جنگ خلیج فارس و جنگ عراق آشکار شد.[۳۷] پیشینه دریانوردی در خلیج فارس پیشینه دریانوردی در خلیج فارس به گذشته‌های بسیار دور، دست کم دو هزار سال پیش از میلاد، باز می‌گردد. مردمان تمدن‌هایی مانند سومر، آکاد، ایلام مسیر خود بین میان‌رودان و موهنجودارو در دره سند را از طریق این پهنه آبی می‌پیمودند. بررسی‌های اخیر نشان می‌دهد که فنیقی‌ها، نخست در جزیره‌ها و سرزمین‌های پیرامون خلیج فارس زندگی و دریانوردی می‌کردند. در دوره هخامنشیان، داریوش اول از دریانوردان برجسته ایرانی، فینیقی و ساتراپ‌های یونانی نشین امپراتوری پارس خواست تا برای کشف یرزمین‌های جدید به دریانوردی بپردازند که در نتیجه شناخت ایرانیان نسبت به خلیج فارس بیشتر شد. در یکی از کهن ترین اسناد پیرامون دریانوردی در خلیج فارس که به سده چهارم پیش از میلاد مربوط می‌شود، دریانوردی به نام نیارخوس (نئارخوس) در یازدهمین سال فرمان روایی اسکندر مقدونی و به دستور او سفر دریایی خود را آغاز کرد و در این سفر از دهانه رود سند به دهانه تنگه هرمز رفته و پس از عبور از خلیج فارس در ساحل رود کارون لنگر انداخت. او که در این سفر چند دریانورد ایرانی ازجمله بگیوس پسر فرناکه، هیدارس بلوچ و مازان قشمی نیز او را همراهی می‌کردند، سفرنامه‌ای از سفر ۱۴۶ روزه خود نوشت که چکیده‌ای از آن باقی مانده‌است. او در سفرنامه خود به فانوس‌های دریایی بزرگ و شگفت انگیز در خلیج فارس اشاره می‌کند.[۳۸] منابع غذایی خلیج فارس بیش از ۱۵۰ نوع ماهی متفاوت در خلیج فارس یافت می‌شود. بیشتر آبزیان خلیج فارس بجز چند مورد که وارد آبهای کارون، بهمن شیر و اروند می‌شوند مابقی در آب‌های شور زندگی کرده و در همان جا تخم ریزی و تولید مثل می‌کنند. از مهمترین انواع ماهی‌های تجاری خلیج فارس می‌توان به زبیده، حلوا سفید، قباد، شیر ماهی، شانک، سنگسر، پیش ماهی، هامور، سیکین، کارفه، طوطی، حلوا سیاه، شوریده، خبور، کفشک، سرخو، خابور و سبور اشاره کرد. از دیگر محصولات غذایی باارزش خلیج فارس می‌توان به میگو اشاره کرد. انواع صدف‌های خوراکی نیز در برخی سواحل مانند ساحل بندرعباس و ساحل گشه(ساحل صدف) در بندر لنگه و همچنین در اطراف بعضی جزایر مانند هرمز، قشم و لارک یافت می‌شوند که بازار عمده آن کشورهای اروپایی است.[۳۹] محیط زیست خلیج فارس پستاندار دریایی به نام داگونگ به همراه فرزندش در ساحل کم عمق خلیج فارس خلیج فارس یکی از بزرگ ترین پناهگاه‌های موجودات دریایی مانند مرجان‌ها، ماهی‌های تزئینی کوچک، ماهی‌های خوراکی و غیر خوراکی، صدف‌ها، حلزون‌ها، نرم تنان، شقایق‌های دریایی، اسفنج‌های دریایی، عروس‌های دریایی، لاک پشت‌ها، دلفین‌ها، کوسه ماهی‌ها و بسیاری از موجودات دریایی دیگر می‌باشد. متخصصان محیط زیست به دلیل نبود کارشناس و متخصص ویژه، هزینه‌های پژوهشی بالا و فقدان دانش کافی، گونه‌های مختلف جانوری پستاندار در خلیج فارس را در معرض خطر و آسیب می‌بینند. خشکسالی و عدم ورود مواد مغذی به آب، موجب کوچک ماندن و عدم رشد کافی برخی از آبزیان خلیج فارس شده‌است.[۴۰][۴۱] لاک پشت‌های خلیج فارس ۵ گونه از ۸ گونه لاک پشت‌های موجود در جهان در آب‌های خلیج فارس و دریای عمان زندگی می‌کنند که ۲ گونه لاک پشت عقابی و لاک پشت سبز در سواحل و جزایر ایران تخم گذاری می‌کنند. این دو لاک پشت در سواحل جزایری چون هرمز، لارک، قشم، فارور و بنی فارور و مکان‌های کم عمق ساحلی سکونت دارند و عمده مکان‌های تخم ریزی آن‌ها در جزایر هرمز، هنگام، فرور، شیدور، لاوان، کیش، نخیلو و ام الگرم گزارش شده‌است. وارد شدن نفت به آب‌های خلیج فارس می‌تواند باعث ایجاد مسمویت در این لاک پشت‌ها شود. همچنین فعالیت‌های صیادی، وجود زباله، فاضلاب‌ها، تردد شناورها، انفجارات جهت اکتشاف معادن و آلودگی حرارتی تهدیداتی برای زندگی آن‌ها محسوب می‌شوند.[۴۲] دلفین‌ها و نهنگ‌های خلیج فارس دلفین‌های سواحل جنوبی ایران، در اطراف جزیره هنگام دلفین‌ها و نهنگ‌ها از جمله پستانداران آبی هستند که در خلیج فارس و دریای عمان زندگی می‌کنند. دلفین‌هایی با نام پورپویز و همچنین دلفین‌های بینی بطری در جنوب جزیره قشم و در جوار جزیره‌های هنگام، سالارک و هرمز زندگی می‌کنند که در معرض مخاطرات گوناگون هستند. نبود تحقیقات کافی و نبود متخصص زبده باعث کاهش تعداد دلفین‌های گوژپشت و نهنگ‌های خاکستری شده‌است. برخورد دلفین‌ها و نهنگ‌ها با شناورها و پروانه موتور قایق‌ها و همین طور آلودگی برخی از نقاط آب‌های خلیج فارس به آلاینده‌های نفتی و شیمیایی زندگی این پستانداران را تهدید می‌کند. طبق برخی گزارش‌ها نهنگ خلیج فارس در معرض خطر انقراض قرار دارد.[۴۳][۴۴] جنگلهای حرا تنها جنگلی است که روی آب شور دریا به دلیل مهکشند(جذر و مد) شبها زیر آب هستند و روزها سر از آب بیرون میاورند که دارای انواع خاصی درخت است که ریشه آنان آب شور را، شیرین کرده و به درخت میدهد. کوسه‌های خلیج فارس ۷ گونه از کوسه‌ها در آب‌های خلیج فارس زندگی می‌کنند که از میان آن‌ها می‌توان به کوسه ماهی درنده، کوسه گربه ماهی، نهنگ کوسه یا کوسه کر، کوسه سرچکشی، کوسه ماهی شکاری و کوسه ماهی گورخری اشاره کرد. به دلیل گرانی قیمت کوسه در مقایسه با دیگر ماهیان خلیج فارس، صید بی رویه این آبزی در سال‌های اخیر افزایش چشمگیری یافته‌است و نسل آن‌ها را در معرض انقراض قرار داده‌است. از آنجایی که اغلب گونه‌های کوسه ساکن خلیج فارس زنده زا هستند، نمی‌توان برنامه‌های مناسبی برای احیای نسل ان‌ها به روش پرورشی انجام داد. همچنین این کوسه‌ها در زمان زاد و ولد به سوی اب‌های با عمق کمتر (که کمینه دما را برای بچه‌های انان فراهم می‌کند) می‌آیند، افزایش تخریب مناطق ساحلی خطری دیگر برای تداوم نسل آن‌ها به حساب می‌آید.[۴۵] آلودگی محیط زیست خلیج فارس در دهه‌های گذشته آلودگی زیست محیطی یکی از چالش‌های مهم در این پهنه آبی بوده‌است. از آن جایی که ۶۰ درصد از ذخایر نفت جهان در خلیج فارس است، احداث سکوهای نفتی و مجتمع‌ها و پالایشگاه‌ها در اطراف خلیج فارس و ورود نفت، مواد شیمیایی و پساب‌ها به داخل آب از عوامل مهم این آلودگی می‌باشند. یکی از مهمترین آلودگی‌های خلیج فارس در زمان جنگ ایران و عراق رخ داد بطوری که در حدود ۵,۸ میلیون بشکه نفت در آب رها شد و همچنین آتش سوزی چاه‌های نفت که باعث ورود حجم عظیمی از نفت خام به دریا شد.[۴۶][۴۷] همچنین عبور سالانه بیش از ۱۰،۰۰۰ شناور از خلیج فارس و دریای عمان که ۷۵ درصد آن‌ها به حمل و نقل نفت خام و محصولات نفتی مربوط است و در پی آن تخلیه مواد زائد مختلف مانند آب شستشوی موتور، فاضلاب، آب توازن کشتی و بسیاری موارد دیگر سبب بروز مداوم انواع آلودگی‌ها در منطقه می‌شود که اثرات قابل توجهی بر محیط زیست دارد. طبق مطالعات انجام شده سالانه در حدود ۱,۵ میلیون تن نفت به خلیج فارس نشت می‌کند و به همین علت سازمان بین المللی دریانوردی(IMO) این منطقه را در سال ۲۰۰۷.م به عنوان منطقه ویژه دریایی اعلام کرد. طبق آمارها میزان آلودگی این منطقه بیشتر از حد متوسط بین المللی است.[۴۸][۴۹] آلودگی ناشی از گرد و غبار یکی از عواملی که بر محیط زیست حاشیه خلیج فارس و تمامی شهرهای غربی ایران اثرات زیست محیطی منفی ناگواری برجای گداشته گرد و غبار عربی است هر سال در فصل خشک" توفانی از گرد و غبار" از سوی عراق - کویت و شمال عربستان بسوی سواحل شمال خلیج فارس و غرب ایران وزیدن می گیرد این گرد و غبار مخرب حتی گاهی اوقات تا تهران نیز می رسد و موجب تعطیلی زندگی و کسب و کار می شود.گرد و غبار باعث فرار پرندگان و حیواناتشده و بر توع زیستی سواحل خلیج فارس آسیب زده است. [۸] نگارخانه خلیج فارس نقشه‌ای که توسط کارتوگرافر آلمانی آبراهام ارتلیوس ترسیم شده که در نخستین اطلس نوین در میان سال‌های ۱۵۷۰ تا ۱۶۲۴ چاپ شده‌است. نام خلیج فارس در نقشه مشهود است نقشه‌ای که توسط اصطخری جغرافیدان ایرانی در قرن ۹ میلادی در کتاب الاقالیم رسم شده‌است، و در آن نام «دریای فارس» (بحر فارس) برای خلیج فارس به‌کار رفته‌است. نقشه بریتانیایی چاپ ۱۸۰۸ میلادی که نام خلیج فارس را نشان می‌دهد. نقشه‌ای اروپایی از سال ۱۷۱۹ میلادی که نام خلیج فارس را نشان می‌دهد. نقشه تاریخی به زبان فرانسه از خلیج فارس نقشه‌ای اروپایی از قرن ۱۶ میلادی؛ نام خلیج فارس به لاتین Sinus Persicus در سمت راست پایین نقشه دیده می‌شود نقشه‌ای که سباستین مونستر در سال ۱۵۸۸ میلادی رسم کرده، و نام «خلیج فارس» را نشان می‌دهد. نقشه‌ای که توسط اصطخری در دوران طلایی اسلام ترسیم شده‌است. نقشه‌ای اروپایی از سال ۱۵۳۱ میلادی که نام لاتین خلیج فارس را نشان می‌دهد. نقشه‌ای فرانسوی از سال ۱۵۴۰ میلادی که نام خلیج فارس را نشان می‌دهد. تپه‌های مرجانی در خلیج فارس نقشهٔ امپراطوری ایران، ۱۱۲۶ خورشیدی، نقشهٔ چاپ شده در لندن. ۱۷۴۷ م. نام خلیج فارس «Persian Gulf» و نام دریای عمان «Persian Sea» نوشته شده‌است. نقشه عربستان سعودی از خلیج فارس، مربوط به سال ۱۹۵۲ میلادی که نام خلیج فارس را نشان می‌دهد. نقشهٔ هلندی که شامل نام خلیج فارس می‌شود. نقشه ایران در سال ۱۱۰۸ خورشیدی تهیه شده توسط دربار عثمانی.بحر فارس در جنوب ایران مشخص است. 

---

10اردیبهشت روز خلیج فارس مبارکباد

روز ملی‌ خلیج‌ فارس‌ با تصویب‌ شورای‌ عالی‌ انقلاب‌ فرهنگی‌ به‌ تقویم‌ ایران‌ اضافه‌ شد. شورای‌ عالی انقلاب‌ فرهنگی‌ با توجه‌ به‌ هدف‌ قراردادن‌ هویت‌ فرهنگی‌ و تاریخی‌ ملت‌ ایران‌ از سوی‌ ایادی‌ استکبار جهانی‌ به‌ خصوص‌ برخی‌ از کشورهای‌ همسایه‌ و تلاش‌ آنان‌ برای‌ تحریف‌ نام‌ تاریخی
‌

خلیج‌ فارس، به‌ پیشنهاد شورای‌ فرهنگ‌ عمومی‌ روز اخراج‌ پرتغالی‌ها
از تنگه‌ هرمز را به‌ عنوان‌ روز ملی‌ خلیج‌ فارس‌ نامگذاری‌ کرد.

بخشی از تاریخچه نام خلیج فارس در اسناد تاریخی

آلن کارول، رئیس گروه تدوین نقشه‌های این اطلس گفته است که سیاست این مؤسسه در ثبت نام مکانها، سیاست �دوفاکتو�ست؛
یعنی بنا بر نامهایی که در عمل به کار می‌رود، تصمیم گرفته می‌شود، نه
بر اساس نامی که فرد یا گروه خاصی بر آن می‌نهد. وی همچنین تصریح کرد
که نام �خلیج فارس� در اطلس �National geographic�، همچنان به عنوان
نام اصلی این خلیج به کار خواهد رفت.
خلیج فارس، نام تاریخی آبهایی است که از زمان باستان تا به حال به کار برده شده است. بنا بر مدارک متقن، یونانیان آن را �Sinus Persicus�،رومیان �Mare persicum� و عربها نیز قرنها آن را �خلیج فارس� یا �بحرفارس� می‌نامیدند. در زیر به چند سند مهم تاریخی اشاره می‌شود:
در سنگ‌نبشته داریوش هخامنشی در مصر متعلق به سال 518 تا 515 پیش از میلاد، در عبارت �درایه تپه هچا پارسا آیی تی هنی�؛ دریایی که از پارس می‌رود یا سر می‌گیرد، نام دریای پارس آمده است.
بطلمیوس، عالم و جغرافیدان مشهور قرن دوم میلادی، در کتاب جغرافیای عالم که به زبان لاتین نگاشته شده، از نام (پرسیکوس سینوس) به عنوان خلیج فارس یاد کرده است.
در سال 425 پیش از میلاد، هرودت، مورخ مشهور یونانی در کتاب تاریخ معروف خود، نام خلیج فارس را �بحر احمر� یا �دریای سرخ� نامیده است.
در سال 1892، لرد کرزن، وزیر خارجه انگلستان، در کتاب �ایران و قضیه ویلیام راجز، وزیر امور خارجه وقت ایالات متحده آمریکا، در گزارش مورخ 1971 میلادی خود در مورد سیاست خارجی این کشور از نام خلیج فارس استفاده کرده است؛ از جمله فرهنگهای آلمانی،‌ انگلیسی، آمریکایی، فرانسوی، ترکی و... .

در فرهنگهایی که به زبانهای مختلف تدوین و چاپ شده است؛ از جمله فرهنگهای آلمانی، انگلیسی، آمریکایی، فرانسوی، ترکی و... خلیج فارس نیز به همین نام آورده شده است.

---

مرسی توهین به پیامبر اسلام (ص) را محکوم کرد

محمد مرسی رئیس جمهور مصر

پنجشنبه 23 شهریور 1391 | 16:13

Share

ارسال | چاپ

محمد مرسی رئیس جمهور مصر، بی‌حرمتی به پیامبر اسلام (ص) در فیلم ضداسلامی ساخته یک مرد امریکایی- اسرائیلی را محکوم کرده است.

مرسی که برای یک دیدار رسمی به بروکسل، پایتخت بلژیک، سفر کرده است، در سخنانی که از تلویزیون دولتی مصر پخش شد گفت: «ما مصری‌ها هر نوع حمله و یا توهین به پیامبر خود را محکوم می‌کنیم. من مخالف توهین به پیامبرمان هستم و آن را محکوم می‌کنم.»

وی از سوی دیگر حمله روز سه‌شنبه (۲۲ شهریور، ۱۲ سپتامبر) به کنسولگری امریکا در شهر بنغازی لیبی را محکوم کرد و گفت، مخالف هرگونه خشونت است و اعمال خشونت علیه هیچ سفارتی را در کشورش نمی‌پذیرد.

مرسی افزود: «همه ما می‌دانیم که کشتار انسان‌های بی‌گناه با قوانین اسلام مغایرت دارد. آزادی عقیده و اعتراض مورد قبول است، اما بدون حمله به اموال عمومی و خصوصی، سفارتخانه‌ها و مکان‌های دیپلماتیک.»

رئیس جمهور مصر گفت: «این وظیفه ما است که از مهمانانمان و بازدیدکنندگان خارجی حفاظت کنیم. من از همه می‌خواهم که به این مساله توجه داشته باشند، از قوانین مصر سرپیچی نکنند و به سفارتخانه‌ها را هدف حمله قرار ندهند.»

در لیبی مردان مسلح سه‌شنبه به کنسو‌لگری امریکا در شهر بنغازی در شرق آن کشور حمله کردند. کریستوفر استیونز، سفیر امریکا در لیبی و سه نفر از کارکنان کنسول‌گری در این درگیری‌ها کشته شدند.

مرسی در حالی این سخنان را بیان داشت که درگیری‌ها میان پلیس مصر و مسلمانان خشمگین و معترض به این فیلم که در آن به ساحت مقدس پیامبر اکرم (ص) توهین شده است، مقابل سفارتخانه مصر ادامه دارد.

نیروهای امنیتی از گاز اشک‌آور برای پراکنده کردن معترضان استفاده کردند.

اعتراض‌ها مسلمانان خشمگین در سرتاسر جهان اسلام در محکومیت این فیلم ۵میلیون دلاری که بیش از ۱۰۰ یهودی هزینه ساخت آن را تامین کرده‌اند، رو به افزایش است.